8 Vấn Đề Thường Gặp Với Bàn Chân Tuổi Già (Y Học)

      Thực tế quá trình lão hóa của cơ thể bắt đầu từ rất sớm và âm thầm tác động lên các bộ phận cơ thể. Với đôi bàn chân, những thay đổi này có xu hướng phát triển dần dần khi quá trình phân chia tế bào và sản xuất collagen bắt đầu chậm lại.

      Các vấn đề về chân liên quan đến lão hóa phổ biến nhất là những ảnh hưởng đến da, mô liên kết, khớp, móng và lưu thông máu.

1_ Khô Da Ở Người Cao Tuổi

       Sự suy giảm collagen trầm trọng hơn cùng với thiếu chăm sóc bàn chân phù hợp, có thể dẫn đến tình trạng gót chân nứt nẻ và sần sùi.

       Nếu không được điều trị, như bôi kem dưỡng da, giữ vệ sinh bàn chân, da gót chân nứt nẻ có thể khiến người cao tuổi đau đớn khi đi lại hoặc thậm chí cả khi đứng. Hơn thế, nếu các vết nứt sâu, vi khuẩn có thể xâm nhập vào và gây nhiễm trùng bàn chân. Ở những người lớn tuổi hoặc người mắc bệnh tiểu đường, tình trạng này có thể dẫn đến nhiễm trùng da nghiêm trọng là viêm mô tế bào.

2_ Thoái Hóa Gân Achilles

       Gân Achilles rất quan trọng cho cử động của bàn chân. Sự thoái hóa gân này có thể làm ảnh hưởng tới khả năng hoạt động linh hoạt cổ chân, bàn chân và ngón chân, thậm chí có thể ảnh hưởng tới việc đi, đứng bình thường. Nguy cơ bị rách, đứt gân này nếu người cao tuổi vận động quá mức như nhảy mạnh, chạy nhanh trên các bậc cầu thang…

       Để phòng ngừa nguy cơ chấn thương, người cao tuổi cần chú ý thường xuyên tập các bài tập có tác dụng kéo giãn gân Achilles.

3_ Ngón Chân Quặp

       Đó là sự uốn cong bất thường ở khớp của một hoặc nhiều ngón chân. Nguyên nhân có thể bởi việc đi giày bó hoặc cao gót nhiều năm- Sự phân bố trọng lượng không đồng đều lên các khớp và dây chằng của bàn chân. Khi tình trạng này xảy ra sẽ khiến ngón chân bị đẩy về phía trước, làm khớp ngón chân cái trở nên không ổn định và dễ tổn thương. Cứng khớp, khó chịu, sưng và đau là triệu chứng rất phổ biến.

       Với ngón chân bị biến dạng, quặp sang ngón khác, kéo giãn có thể giúp khôi phục một số khả năng vận động nhưng không đảo ngược tình trạng bệnh. Để khắc phục, có thể dùng miếng đệm ngón chân, nẹp và giày dép vừa vặn có thể giúp giảm bớt phần nào cảm giác khó chịu và đau nhức.

4_ Bàn Chân Bẹt Ở Người Cao Tuổi

       Khi bàn chân già đi, các mô liên kết sợi được gọi là dây chằng có thể bắt đầu xơ cứng, làm giảm chiều cao của vòm chân, dẫn đến sụp vòm chân gây ra tình trạng bàn chân bẹt.

       Bàn chân bẹt kéo theo hàng loạt hệ lụy cho hệ vận động của cơ thể như: sưng mắt cá trong và vòm chân, đau gót chân, cột sống, xương hông, đầu gối... Sụp vòm bàn chân cũng là một trong những nguyên nhân khiến người cao tuổi dễ mất cân bằng cơ thể, dễ té ngã.

5_ Thay Đổi Ở Móng Chân

       Móng chân thường trở nên dày hơn và dễ gãy hơn khi ta già đi, điều này khá bình thường. Sự phát triển của móng có liên quan tới sự suy giảm hormone ở người cao tuổi. Estrogen và testosterone là các hormone kích thích sản xuất keratin và góp phần làm cho móng chân và móng tay trở nên mịn màng, vững chắc. Khi các hormone này suy giảm, có thể khiến móng của chúng ta đổi màu, nứt nẻ và hình thành các đường gờ và lớp không đồng đều.

       Mặc dù chăm sóc móng đúng cách có thể cải thiện đáng kể vẻ ngoài của móng, nhưng điều đó không đủ để ngăn hoàn toàn những thay đổi liên quan đến lão hóa. Ngoài ra, móng của người cao tuổi có thể có những thay đổi và những dấu hiệu này có thể cảnh báo một số căn bệnh như suy giáp, bệnh tim, bệnh phổi, bệnh gan, nấm móng, ung thư móng…

6_ Dày Sừng Tiết Bã

       Một tình trạng da phổ biến ở người cao tuổi là dày sừng tiết bã. Đây là u da lành tính và thường bị nhầm với mụn cóc, có thể gặp ở đầu bàn chân, ngón chân và mắt cá chân, ngoại trừ lòng bàn chân. Mặc dù các tổn thương này không gây đau đớn nhưng đôi khi chúng có thể gây ngứa hoặc kích ứng khi đi giày.

       Trong một số trường hợp, dày sừng tiết bã có thể khó phân biệt với u da ác tính. Hãy đi khám bác sĩ nếu bạn nhận thấy bất kỳ thay đổi nào về màu sắc, kết cấu hoặc hình dạng của các tổn thương. Đây có thể là dấu hiệu ban đầu của ung thư da, bao gồm ung thư biểu mô tế bào đáy sắc tố và u hắc tố da.

7_ Viêm Khớp

       Viêm khớp dạng thấp, ảnh hưởng đến khoảng 10% nam giới và 13% phụ nữ trên 60 tuổi. Các khớp cổ chân, mắt cá chân, khớp ngón chân cái, khớp bàn ngón chân thường bị ảnh hưởng...

      Ngoài ra, bệnh gút là một bệnh rối loạn gây viêm trong đó sự tích tụ của các tinh thể axit uric xung quanh khớp gây ra các cơn đau cấp tính chủ yếu ở ngón chân cái.

8_ Vấn Đề Tuần Hoàn

       Một trong những triệu chứng phổ biến nhất ở bàn chân và mắt cá chân ở người cao tuổi là phù. Phù thường do lưu thông kém, dẫn đến tích tụ chất lỏng ở chi dưới (đặc biệt là mắt cá chân và bàn chân).

       Phù thường liên quan đến các bệnh gặp ở người lớn tuổi, chẳng hạn như: Suy tim; Bệnh thận mãn tính; Xơ gan và các bệnh gan khác…

        Sự tắc nghẽn của mạch máu có thể dẫn đến viêm tắc tĩnh mạch sâu, viêm mạch bạch huyết, điển hình là phù một bên chân. Bệnh tim mạch, một  số loại thuốc và thay đổi nội tiết tố có thể gây phù ở cả hai chân.

       Bệnh tiểu đường cũng có thể ảnh hưởng đến lưu thông máu, đặc biệt là ở người già. Nếu tắc nghẽn mạch xảy ra, nhiễm trùng bàn chân do tiểu đường có thể khó điều trị hơn rất nhiều, dẫn đến hình thành các vết loét không lành, hoặc hoại tử.

       Bệnh thần kinh do tiểu đường với cảm giác như kim châm chủ yếu ảnh hưởng đến chân và bàn chân, là một hậu quả phổ biến khác của bệnh.

Cẩm Bình

#417. LS thứ Sáu: Dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư và trả lời câu hỏi   <<<<<

10 THỰC PHẨM TỐT NHẤT CHO TIM

Tim là một cơ quan nội tạng quan trọng của hệ Tuần hoàn, có nhiệm vụ bơm máu thông qua mạch, cung cấp dưỡng chất và oxygen cho toàn cơ thể, đồng thời chuyển các chất thải chuyển hóa (metabolic waste) như carbon dioxide đến phổi để loại ra ngoài.

Những vấn đề bệnh lý của Tim (Heart disease) và bệnh Tim Mạch (Cardiovascular disease) ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, mọi chủng tộc và giới tính, bao gồm nhiều nguyên nhân và triệu chứng khác nhau. Theo Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Bệnh Tật Hoa Kỳ (CDC), hai căn bệnh này là nguy cơ hàng đầu dẫn đến tử vong, với tỉ lệ 25% trong số những người mắc phải, nghĩa là cứ mỗi 4 người mắc bệnh, thì có 1 người tử vong.

Có nhiều trường hợp bệnh lý về Tim như: Bệnh Động mạch vành Tim (Coronary Heart disease), bệnh Tim bẩm sinh (Congenital Heart Defects), Loạn nhịp Tim (Arrhythmia)… Trong số đó, bệnh Động mạch vành Tim được xem là phổ biến nhất, căn bệnh này bắt đầu diễn biến một khi những động mạch dẫn máu về Tim, ít hay nhiều bị tắc nghẽn, do những mảng cholesterol xấu (LDL) bám chặt bên trong, khiến thành mạch trở nên xơ cứng và bị thu hẹp dần dần, tạo nên tình trạng Xơ vữa Động mạch (Atherosclerosis). Cho đến một lúc nào đó, vì thường xuyên nhận không đủ Oxygen và các dưỡng chất cần thiết, Tim sẽ trở nên suy nhược, dẫn đến Trụy Tim, còn gọi là Đột quị (Heart Attack), Loạn nhịp Tim và nhiều hệ quả tai hại khác. Thêm vào đó, Xơ vữa Động mạch cũng dẫn đến Huyết áp cao, hoặc xa hơn nữa là Tai Biến Mạch Máu Não (Stroke).

Nếu như bệnh Tim Mạch là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong tại Hoa Kỳ và các quốc gia phát triển, thì Tai Biến Mạch Máu Não (TBMMN) là nguyên nhân đứng hàng thứ ba. Theo các dữ liệu thống kê Y tế Hoa Kỳ, mỗi năm có khoảng 600 ngàn người bị TBMMN, trong số đó, hơn 150 ngàn người tử vong. 90% những người còn lại chịu di chứng nặng, và chỉ có 10% mang di chứng nhẹ.

Vì thế, kiểm soát cholesterol xấu là một việc hết sức cần thiết cho mọi người, mọi tuổi tác và giới tính. Tất nhiên, về mặt lý thuyết, người cao niên với thể trọng vượt tiêu chuẩn hoặc béo phì có nguy cơ cao hơn người trẻ, nhưng trong thực tế, cũng từng có nhiều trường hợp TBMMN ở người trẻ tuổi hoặc trung niên.

Sau đây là danh sách 10 loại thực phẩm có thể góp phần làm sạch mạch máu, giảm cholesterol xấu (LDL), giúp chúng ta có một trái Tim mạnh khỏe, và giảm thiểu được nguy cơ mắc phải những căn bệnh trên:

1/ YẾN MẠCH - OATMEAL

Với bữa điểm tâm, chúng ta hãy bắt đầu một ngày với một chén bột yến mạch hấp, đó là một món ăn rất nhiều chất omega-3 fatty acids, folate, và pot***ium. Có thể nói, yến mạch là một món ăn ưu hạng, giầu chất xơ, có tác dụng giảm thiểu mức độ cholesterol xấu (LDL), và làm sạch các động mạch.

2/ CÁ HỒI – SALMON

Cá hồi rất giầu chất omega-3 fatty acids, có thể giảm huyết áp rất hiệu quả, và chống các hạt máu đông. Nếu ăn thịt cá hồi 2 lần một tuần, chúng ta có thể giảm được 30% nguy cơ trụy Tim.

Bác sĩ Stephen T. Sinatra, tác giả quyển sách “Hạ huyết áp của bạn trong vòng 8 tuần lễ” đã nói như sau: “Cá hồi chứa đựng chất carotenoid astaxanthin, có tác dụng chống oxyt hóa rất mạnh”.

Nhưng quí vị hãy chọn mua loại cá hồi sống trong môi trường thiên nhiên, không hàm chứa độc tố thuốc trừ sâu, và các kim loại nặng khi được nuôi ở các trại cá.
Nếu như quí vị không thích cá hồi, một số các loại cá khác có nhiều chất dầu như: cá thu (mackerel), cá tuna, cá trích (herring), và cá mòi (sardine) cũng sẽ giúp ích cho Tim rất nhiều.

3/ TRÁI BƠ - AVOCADO

Hãy thêm một chút bơ vào sandwich hay spinach salad (rau dền) để gia tăng những chất béo lành mạnh cho Tim. Quả bơ (Avocado) hàm chứa các chất béo có thể hòa tan (mono-unsaturated fat), dó đó có thể giảm được lượng cholesterol xấu (LDL), đồng thời gia tăng lượng cholesterol tốt (HDL) trong cơ thể. Bác sĩ Sinatra cho biết: “Quả bơ là một món ăn tuyệt hảo, vì có thể giúp cơ thể hấp thụ các chất carotenoids khác, đặc biệt là chất beta-carotene và lycopene, tối cần thiết cho Tim"

4/ DẦU OLIVE

Dầu Olive chứa toàn chất mono-unsaturated fats (những chất béo có thể hòa tan), giảm cholesterol xấu (LDL) và giảm nguy cơ phát triển bệnh Tim.

Một nghiên cứu từ 7 quốc gia, nhằm tìm hiểu những yếu tố liên quan đến bệnh Tim Mạch trên toàn cầu, cho thấy rằng, những người đàn ông ở vùng Crete có khuynh hướng mắc bệnh cao cholesterol, thế nhưng chỉ có vài trường hợp tử vong vì bệnh Tim. Lý do vì họ luôn ăn nhiều dầu olive, là loại dầu có nhiều chất béo tốt cho Tim.
Vì thế quí vị hãy nhớ thêm vào món ăn của mình loại dầu olive sống, hay các loại dầu sống khác, không bị cháy, vì không phải trải qua quá trình nấu nướng. Quí vị cũng nên dùng dầu olive, dầu bắp thay vì dùng bơ khi nấu nướng.

5/ CÁC LOẠI HẠT - NUTS

Hạt Hồ đào, còn gọi là hạt óc chó (walnuts) có rất nhiều omega-3 fatty acids và, cùng với hạt hạnh nhân (almonds) cũng như hạt macadamia, tất cả đều chứa mono- và poly-unsaturated fat, là các loại chất béo có thể hòa tan. Bác sĩ Sinatra cho biết thêm: “Các loại hạt này còn tăng cường chất xơ, và không khác gì dầu olive, chúng là một nguồn dồi dào các chất béo lành mạnh”.

6/ CÁC LOẠI DÂU - BERRIES

Blueberries, raspberries, strawberries, tất cả đều là những chất chống sưng, có tác dụng giảm nguy cơ bệnh Tim và Ung thư. Bác sĩ Sinatra nói: “Đặc biệt, blackberries and blueberries rất tuyệt vời, nhưng nói chung, tất cả các loại berry đều tốt cho sức khỏe Tim Mạch”

7/ RAU ĐẬU –

Đây là những thực phẩm giầu chất xơ, cải xoăn, chickpeas, cùng black bean và kidney beans. Tất cả đều chứa nhiều omega-3 fatty acids, calcium, và chất xơ có thể hòa tan.

8/ RAU DỀN MỸ - SPINACH

Rau dền có thể giúp cho quả Tim hoạt động tốt đẹp vì chứa nhiều chất lutein, folate, pot***ium, và chất xơ.

Nhưng quí vị hãy ăn các loại rau này đủ liều lượng mỗi ngày, thì mới đủ tốt cho Tim. Tổ chức The Physicians' Health Study, đã khám cho hơn 15 ngàn người không mắc bệnh Tim trong suốt 12 năm dài. Đó là những người ăn ít nhất mỗi ngày 2,5 khẩu phần rau, đã cắt giảm nguy cơ bệnh Tim được 25%, nếu so sánh với những ai không ăn rau. Và cứ mỗi khẩu phần rau bổ sung, sẽ giảm thiểu thêm 17% nguy cơ bệnh Tim.

9/ HẠT LANH - FLAXSEED

Đây là một loại hạt chứa rất nhiều chất xơ, omega-3 và omega-6 fatty acids, ngay đến cả một chút rải rác của flaxseed cũng có thể tác dụng lâu dài cho Tim. Chỉ cần rắc lên chén yến mạch, hay khẩu phần cereal một chút xíu bột flaxseed, cũng đủ để chúng ta có một bữa điểm tâm thật lành mạnh cho quả Tim.

10/ ĐẬU NÀNH – SOY BEAN

Đậu nành có thể giảm được cholesterol, và vì có rất ít saturated fat (là chất béo không thể hòa tan), đậu nành luôn là một nguồn thực phẩm giàu chất đạm lành mạnh nhất trong các loại thực phẩm tốt cho Tim.

Quí vị hãy để ý đến các nguồn thiên nhiên của đậu nành, như đậu Eda (edamame), đậu nành lên men (tempeh), hay đậu nành lụa hữu cơ (organic silken tofu). Và sữa đậu nành cũng là một nguồn bổ sung tuyệt diệu cho một chén yến mạch, hay cereal chế biến từ ngũ cốc (whole-grain cereal).
Nhưng quí vị cũng nên để ý đến lượng muối trong sữa đậu nành, vì một vài sản phẩm đậu nành có thể đã được thêm muối khi chế biến, một yếu tố khiến huyết áp gia tăng.

Để kết luận, người viết xin nhấn mạnh: Những vấn đề bệnh lý của Tim và bệnh Tim Mạch ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, mọi chủng tộc và giới tính, bao gồm nhiều nguyên nhân và triệu chứng khác nhau, nhưng do tắc nghẽn hay xơ vữa động mạch là nguyên nhân khá phổ biến. Vì thế, kiểm soát cholesterol xấu là một việc hết sức cần thiết. Tất nhiên, về mặt lý thuyết, người cao niên với thể trọng vượt tiêu chuẩn hoặc béo phì có nguy cơ cao hơn người trẻ, nhưng trong thực tế, cũng từng có nhiều trường hợp TBMMN ở người trẻ tuổi hoặc trung niên.

Dùng thường xuyên những nguồn thực phẩm nêu trên, chắc chắn sẽ giúp chúng ta có được một sức khỏe dồi dào, một trái Tim mạnh khỏe, một đời sống an lành và hạnh phúc.

Nguyễn Đức Cường. L.Ac., Ph.D.

Đi Bộ Mỗi Ngàу Tɾопg Sᴜốт 1 TҺáпg, Tôi NҺậп Rɑ 10 TҺɑу Đổi Kỳ Diệᴜ Củɑ Cơ TҺể

       Có tҺể пói rằng, việc đi bộ cҺíпҺ là liềᴜ тҺᴜṓc тốт пҺấт củɑ con пgười. Đi bộ kếт нợp với мộт giấc пgủ пgon và мộт cҺế độ ăn нợp lý có тҺể giúp bạn нoàn тoàn kҺỏe мạпҺ мỗi пgàу và íт пgᴜу cơ bị мắc bệпҺ нơn. тҺậт тҺú vị kҺi biếт ɾằпg cҺỉ kҺoảпg 15-30 ρҺúт đi bộ мỗi пgàу có тҺể cải тҺiện мạпҺ мẽ cả về тҺể cҺấт lẫn тiпҺ тҺần

       Dưới đâу là ԀaпҺ sácҺ các lợi ícҺ мà bạn có được kҺi đi bộ мỗi пgày.
1. Giúp Tiм TҺêм KҺỏe MạnҺ

       Hiệp нội ϯiм мạcҺ Һoɑ Kỳ cҺo biết, việc đi bộ sẽ ρҺòпg тɾáпҺ được bệпҺ ϯiм và độт qᴜỵ. Bên cạпҺ đó, còn giúp тᴜần нoàn мáᴜ được lưᴜ тҺông, giảм сҺоleѕteɾоl cҺo cơ тҺể.
2. Giảм Mỡ, Tăпg Cơ
        NҺữпg пgười тҺừɑ cân có тҺể đi bộ 10.000 bước мỗi пgàу тɾên тҺực тế нaу тɾoпg ρҺòпg тập để cảм тҺiện тìпҺ тɾạпg мỡ тҺừɑ và тăпg độ săn cҺắc củɑ cơ. CҺắc cҺắn bạn sẽ cảм тҺấу đaᴜ đớn kҺi мới đầᴜ тập пҺưпg пếᴜ тập lᴜyện тҺườпg xᴜyên тìпҺ тɾạпg sẽ được cải тҺiện và cơ тҺể ρҺục нồi пҺaпҺ нơn.
3. Giúp Cải TҺiện Hoạт Độпg Củɑ Não
        KҺôпg cҺỉ vậу, мộт пgҺiên cứᴜ cҺo тҺấу мộт bài тập ɑeɾobi, đi bộ có kҺả пăпg giúp cải тҺiện тɾí пҺớ giảм пgᴜу cơ мắc bệпҺ AlzҺеіmеɾ và тăпg cườпg sức đề kҺánɡ cҺo cơ тҺể. Đồпg тҺời còn giúp bạn giảм тҺiểᴜ пҺữпg căпg тҺẳпg và мệт мỏi.
4. Giúp CҺốпg Lại BệпҺ Tiểᴜ Đường
        Đi bộ тҺườпg xᴜyên cҺíпҺ là мộт ᴄôпg cụ нiệᴜ qᴜả giúp cơ тҺể bạn cҺốпg lại bệпҺ тіểᴜ đườnɡ. NgҺiên cứᴜ пàу đã cҺứпg мiпҺ пҺóм пgười đi bộ sẽ cải тҺiện được lượпg ɡlᴜcоse gấp 6 lần so với пҺóм vận độпg viên тiến нàпҺ тɾoпg 6 тҺáпg тҺử пgҺiệm.
5. Cải TҺiện Hệ Tiêᴜ нóa
        Mỗi пgàу đi bộ 30 ρҺúт kҺôпg cҺỉ làм giảм ᴜпg ϯҺư ɾᴜộт già và còn cải тҺiện нệ тiêᴜ нóɑ cҺốпg тáо bón.

6. Đi Bộ Giúp Thư Giãn Tâм Hồn
        Đi bộ cải тҺiện được bệпҺ Tɾầм ᴄảм và пҺữпg ɾối loạn тâм lý, đồпg тҺời giúp bạn loại bỏ мọi мệт мỏi, căпg тҺẳпg và тìпҺ тɾạпg kiệт sức. NҺữпg bᴜổi đi bộ vᴜi vẻ cùпg пgười тҺân, bạn bè sẽ тҺực sự нạпҺ ρҺúc và giúp тâм тɾạпg bạn тốт нơn ɾấт пҺiềᴜ.
7. Cải Thị Lực,

        Đi bộ тҺực sự có rấт пҺiềᴜ lợi ícҺ cҺo sức kҺỏe, làм giảм áp lực мắт và cҺốпg lại cҺứпg тăпg пҺãn áp.
8. Giảm Đaᴜ Lưng
       TҺeo các cҺᴜyên giɑ, đi bộ sẽ là мộт cáсҺ нữᴜ нiệᴜ đối với пҺữпg пgười bị bệпҺ đaᴜ lưng, góp ρҺần cải тҺiện тᴜần ноàn мáᴜ, sự liпҺ нoạт củɑ сộт ѕốnɡ. Đối với пҺữпg bài тập có тíпҺ тác độпg cao sẽ kҺó kҺăn нơn việc đi bộ.
9. Tăпg Cườпg Hoạт Độпg Củɑ Xương Khớp

       Đi bộ тҺườпg xᴜyên làм các kҺớp cҺân, kҺớр xươпg được нoạт độпg пҺịp пҺàпg пgăn пgừɑ мấт kҺối xươпg và giảм пgᴜу cơ gãу xương. AɾtҺɾitis Foᴜndation kҺᴜyên bạn пên đi bộ íт пҺấт 30 ρҺúт мỗi пgàу để giảм đaᴜ kҺớр xươпg và мềм xương.
10. Bảo Vệ PҺổi
       Ngoài ɾɑ, đi bộ còn làм тăпg lượпg оху тɾoпg мáᴜ và giúp ρҺổi нoạт độпg мộт cáсҺ пҺịp пҺàпg để loại bỏ cҺấт độc và cҺấт тҺải. Điềᴜ пàу, làм cҺo qᴜá тɾìпҺ нô нấр được sâᴜ нơn và giảм các bệпҺ liên qᴜan đến ρҺổi.
TҺeo: WebtretҺo
Nắng Cali ST

Dầu Gió 

 

Tại kênh Đôi thuộc quận 8 Sài Gòn có một cây cầu mang tên cầu Nhị Thiên Đường. Vượt qua cầu là đường đi Long An. Cầu nay đã cũ, được xây từ năm 1925 lận, nhưng có nét kiến trúc đẹp, đặc biệt là phần balcon thép và các trụ đèn rất đặc trưng chỉ có ở cầu này. Tôi chưa bao giờ vượt qua cây cầu này nhưng vẫn thắc mắc về cái tên. Đó là tên chính thức hay tên do dân gian đặt cho. Vì Nhị Thiên Đường thì ai cũng biết đó là một loại dầu. Dầu sao ra cầu? Có ba giai thoại về cái tên…lạc lõng này.

Giai thoại thứ nhất: hồi đó nhà máy sản xuất dầu Nhị Thiên Đường ở bên phía đường Trần Hưng Đạo trong khi phần lớn công nhân lại ngụ tại bên kia kênh Đôi. Hàng ngày công nhân phải đi đò tới nơi làm việc. Nhận thấy sự bất tiện này, ông chủ hãng dầu Nhị Thiên Đường cùng chính phủ bỏ tiền ra mướn nhà thầu Vallois-Perret xây cầu cho dân, nhất là cho công nhân của hãng, qua lại cho tiện. 

Giai thoại thứ hai : chính phủ quyết định xây cầu và vận động ông chủ Nhị Thiên Đường góp một số tiền lớn. Bù lại, cây cầu sẽ được đặt tên là Nhị Thiên Đường.

Giai thoại thứ ba : kinh phí xây cầu nhà nước bao trọn nhưng nhà máy của Nhị Thiên Đường to đùng nằm ngay ở chân cầu nên lấy luôn tên này cho tiện.

Thấy cái cầu gần trăm năm tuổi còn nằm đó nên nói chuyện cầu. Nhưng thứ tôi khoái cái tên Nhị Thiên Đường không phải là cái cầu mà là chuyện…văn chương. Chủ nhân của dầu Nhị Thiên Đường không quảng cáo trên báo mà chỉ phát những tờ rơi. Những tờ rơi này cũng đặc biệt, không chỉ có quảng cáo mà còn có những bài chỉ dẫn vệ sinh thường thức. Ông có công thuê những trí thức viết sách “ Vệ Sinh Chỉ Nam “ bằng ba thứ tiếng Việt, Pháp và Hán rồi in dần trong các tờ quảng cáo. Tiến hơn một bước, ông thành “nhà xuất bản” văn học. Đầu tiên trên các tờ quảng cáo dầu Nhị Thiên Đường có in các trích đoạn Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu. Sau đó, vào năm 1919, là truyện “Nghĩa Hiệp Kỳ Duyên” của Nguyễn Chánh Sắt, một tiểu thuyết ngôn tình rất ăn khách. Rồi tiểu thuyết “Hậu Chàng Lía” của Hồ Biểu Chánh. Tuy xuất hiện bên cạnh những quảng cáo sặc mùi dầu nhưng đây là cách phổ biến truyện hữu hiệu nhất thời đó. Tờ quảng cáo này được phát không tại các nhà bán thuốc, các chợ đông người tụ tập hay cho khách qua đường. Dân chúng quá hưởng ứng nên dể có thể phát hành sâu rộng hơn, nhà thuốc phải in với số lượng lớn và bán với giá chỉ vài cắc. Quảng cáo này  không bán ở các nhà sách mà chí bán dạo tại các bến xe và các chợ. Độc giả là dân lao động và giới bình dân. Ngày đó chuyện in sách khá vất vả. Thường các nhà văn không đủ khả năng in sách đàng hoàng nên đây là cách phổ biến tác phẩm dễ dàng nhất.

Trong cuốn “Phê Bình và Cảo Luận”, nhà phê bình Thiếu Sơn đã viết: “Lần đầu tiên tôi được đọc cụ Hồ Biểu Chánh trong một cuốn sách quảng cáo của nhà thuốc Nhị Thiên Đường. Tôi để ý tới tiểu thuyết của cụ rồi kiếm coi ở loại sách như những truyện Tàu in xấu, để giá 4 cắc mà luôn bán dưới giá đó. Khi tôi gặp cụ, tôi thường khuyên cụ soạn lại tất cả tiểu thuyết của cụ cho in lại, trình bày như loại sách của Tự Lực Văn Đoàn, của Tao Đàn hay Tân Dân. Cụ nghe ý kiến của tôi một cách chăm chú và có vẻ tán thành nhưng rồi lại bỏ qua cho đến nỗi tới nay muốn đọc lại những tác phẩm của cụ cũng không biết kiếm đâu có mà đọc”.

Tại sao cụ Hồ Biều Chánh làm lơ như vậy? Vì sách in đẹp phải bán mắc, ít phổ biến hơn. Chính nhờ những cuốn quảng cáo in xấu, giá rẻ của Nhị Thiên Đường mà văn chương chữ quốc ngữ bình dân đã được phổ biến rộng trong các tầng lớp dân chúng.Trong một cuốn tự truyện, nhà văn Tô Hoài xác nhận đã đọc “Gương Vỡ Lại Lành” và vở cải lương “Kiều Đi Thanh Minh” trong tờ quảng cáo của Nhị Thiên Đường. Không biết đây có phải là hình thức mở đầu cho các tập truyện kiếm hiệp và truyện đường rừng 16 trang được in hàng ngày hoặc hàng tuần mà thế hệ tôi say mê đón đọc trong cuối thập niên 1940 và đầu thập niên 1950 chăng?

Dầu là một dược phẩm chẳng ăn nhậu chi tới văn học nhưng tôi lại chú ý tới chi tiết văn học nhiều hơn. Đó là thời kỳ phôi thai của văn học miền Namnước ta. Ngộ một điều là những tác phẩm văn học ăn theo dầu Nhị Thiên Đường nhưng chủ nhân của Nhị Thiên Đường lại là một ông Tàu chính tông. Ông họ Vi, người Quảng Đông, có cơ sở sản xuất tại Chợ Lớn, Mã Lai, Singapore. Trụ sở tại Chợ Lớn được đặt tại nhà số 47 Canton, sau đổi thành đường Triệu Quang Phục. Dầu gió là vật bất ly thân của các ông già bà cả và giới bình dân ít dùng tây dược. Chỉ với vài đồng bạc, người ta đã có một ve dầu Nhị Thiên Đường trị bá bệnh. Một tác giả vô danh đã nhớ lại chai dầu Nhị Thiên Đường trong một bài viết phổ biến trên mạng: “Tôi hồi nhỏ vẫn được bà thỉnh thoảng bảo ra tiệm tạp hóa mua dầu Nhị Thiên Đường mỗi khi hết. Rất khó quên cái cảm giác cầm về hộp giấy vuông vức, lấy chai dầu đưa cho bà, còn hộp giấy và tờ hướng dẫn sử dụng chữ nhỏ li ti thì gỡ ra liệng vô sọt rác. Hãng sản xuất luôn kèm tờ hướng dẫn gấp nhỏ cuộn sẵn trong khi người dùng chẳng mấy khi xem vì đều biết rõ cách dùng từ lâu.Dầu Nhị Thiên Đường lúc đó được bà con lao động gọi là “dầu trị bá bệnh” vì hễ khó ở là người ta lấy ra xài. Đau đầu lấy ra thoa hai thái dương, ho thoa cổ, đau bụng thoa chỗ bao tử, cảm lạnh sổ mũi thoa hai lỗ mũi, cần cạo gió thì thoa lưng, đau cơ đâu thoa đó. Cần xông hơi khỏi cần kiếm lá xông chi mắc công, nhỏ vài giọt dầu vào nồi nước sôi là xong, chẳng may trúng thực cũng cho vài giọt vào ly nước nóng uống. Thậm chí côn trùng cắn, dị ứng cũng thoa, rồi mèo cào, gai xước, chảy máu thì dầu xài như thuốc sát trùng hay cồn y tế. Đến mức sâu răng cũng lấy cây tăm, quấn miếng bông gòn thấm dầu chấm vào chỗ đau nhức, thì đúng là xài dầu đã thành...nghiện. Nhiều người miền Bắc rất ngạc nhiên khi thấy người miền Nam, kể cả nam giới, thường hay bỏ trong túi một lọ dầu nước như  mộtthứ bửu bối phòng thân khi ra đường. Đó là thói quen dùng dầu gió rất khó bỏ một thời”.

Dầu gió chẳng bao giờ bị phụ bạc chẳng kể thời. Hầu như ngày nay, dù sinh sống ở hải ngoại, trong ngăn kéo tủ hay trong ví xách tay, hộp dầu gió vẫn nằm khuất đâu đó. Thường thì chẳng ai nhớ tới nhưng khi hữu sự mọi người đều vớ ngay chai dầu gió. Nhiều người, nhất là thế hệ cha ông chúng tôi, ghiền dầu gió. Khi còn ở Sài Gòn, bước chân lên xelam, xe đò hay xe lửa, ít khi chúng ta không ngửi thấy mùi dầu. Không quen thì thấy nồng nhưng hầu như mọi người đều thấy dễ chịu. Tại hải ngoại, nếu chúng ta thoa dầu, lên xe buýt hay metro, thường bị mấy người ngoại quốc tránh xa. Tuy nhiên, lục lọi trong nhà thế hệ chúng ta, nửa đời người sống trong nước, thường vẫn thấy hộp dầu gió. Dầu Nhị Thiên Đường, thứ dầu mà chúng ta đi trên đường phố Sài Gòn xưa thường bắt gặp trong những tấm bảng quảng cáo la liệt khắp nơi, nay đã mất tích. Thứ dầu phổ biến ngày nay là dầu cù là.

“Cù là”, nghe riết thành quen nhưng ít người biết nó là cái chi. Nhà văn Sơn Nam, trong truyện ngắn “Xóm Cù Là”, mách nước cho chúng ta hiểu hai chữ quen mà lạ này. “Xin tạm giải thích cái địa danh ấy. Dân trong xóm sống vui vẻ tập trung tại Ngã Tư, nơi gặp gỡ tự nhiên của hai con rạch cong queo và dùng đến ba thứ tiếng: tiếng Việt, tiếng Miên, tiếng Triều Châu.

Các vị bô lão cho biết: xưa kia, vài người mộ đạo đã cất ngôi chùa tại Ngã Tư. Một vị tướng nhà Nguyễn có tá túc tại chùa, dâng cho chùa một tượng Phật nhỏ mà ông đã thỉnh tại xứ Cù Là, lúc bôn ba hải ngoại. Các vị bô lão còn nói rõ: gọi là Cồ Là mới đúng sách vở, Cồ Là tức là xứ Miến Ðiện giáp ranh Xiêm La”. Truyện của Sơn Nam sau đó xoay quanh chuyện gia đình nhà ông cai tổng giầu có Trần Hanh, không mắc mớ chi tới…cù là nữa. Vậy Cù Là là tên gọi xưa kia của Miến Điện, nay là Myanmar, xứ mới có cuộc đảo chánh của quân đội lật đổ chính phủ dân chủ của phe bà Aung San Suu Kyl. 

Nói dầu cù là không, nhiều người có thể không biết. Nhưng nói dầu cù là Mac Phsu thì ai cũng biết ngay. Khoảng năm 1930, gia đình ông Thong Ong Zan tá túc ở Nam Vang. Vợ ông , bà Mac Phsu là người Miến Điện. Gia đình ông biết cách nấu dầu của hoàng gia Miến Điện nhưng ông vẫn khăn gói quả mướp qua Singapore để học thêm cách nấu dầu. Tại đây, ông cùng một người Singapore lai Miến Điện thọ giáo một bác sĩ người Anh tên Basythin. Sau khi học được công thức nấu dầu của ông bác sĩ này, hai người ngoéo tay nhau trở về xứ, sản xuất cùng một thứ dầu nhưng lấy hai tên khác nhau. Ông Thong Ong Zan về Miến Điện chế dầu lấy tên là “dầu cù là” và dùng màu xanh lục. Ông người Singapore đặt tên là Tiger Balm, có hình con cọp, với màu nâu đỏ.Vậy là hai thứ dầu cù là Mac Phsu và  dầu Tiger Balm, dân ta thường gọi là “dầu cù là Con Cọp”, tuy khác màu nhưng cùng chung  một gốc. Dầu thì phải nóng khi được xức trên da. Thường thì chất làm nóng này là chất salisylate khá độc nếu uống hay xức trong miệng nhưng dầu cù là Mac Phsu không dùng salisylate mà chỉ dùng tinh dầu khuynh diệp nhập về từ Bồ Đào Nha nên có thể xức vào răng đau hay uống để chữa bệnh đau bụng.

Bà Mac Phsu là công chúa Miến Điện, con gái của Hoàng Tử Myngoon Min. Ông sống lưu vong 32 năm tại Sài Gòn vì lý do chính trị từ cuối thế kỷ 19 sau khi có chính biến tại hoàng gia. Ông có ba người vợ trong đó có một bà người Việt.

Dầu cù là Mac Phsu của ông Thong Ong Zan có thêm một tá dược riêng mà ông giữ tuyệt mật, chỉ truyền nghề cho con gái chứ không cho mấy anh con trai biết. Lý do là vì mấy anh con trai khó giữ được bí mật với các bà vợ. Ông này tâm lý gớm.Đúng phóc! Ông truyền nghề cho hai cô con gái là bà Ong Zanno và bà Phonlouvemak. Bà Ong Zanno sau đó lấy chồng người Việt Nam. Hai vợ chồng sanh được 5 cô con gái nhưng chỉ truyền nghề cho hai cô là Lê Kim Nga và Lê Kim Phụng. Hai bà này vẫn sống độc thân tại Sài Gòn. Năm 2013, hai bà này đã cùng nhau tái sản xuất dầu cù là Mac Phsu dưới cái tên mới là “cao xoa con công”.

Ngày xưa, dầu cù là Mac Phsu thường dắt một con voi đi quảng cáo. Tên con voi này là Xà Kum. Khi voi già được giao cho sở thú Sài Gòn nuôi. Dầu khuynh diệp Bác sĩ Tín chơi oách hơn. Ông mua một chiếc xe tải lớn, dài tới 8 thước, trên có để một chiếc xe hơi Austin. Một tấm bảng gắn trên xe ghi rõ chiếc Austin là giải thưởng xổ số của dầu khuynh diệp Bác sĩ Tín. Mỗi chai dầu bán ra có một con số kèm theo để tham dự. Chưa hết. Bên cạnh xe tải là đoàn múa lân lùng tùng xòe tiếng trống kêu gọi mọi người ra coi. Xe chạy từ Nghệ An, Hà Tĩnh tới Cà Mau.  Cuộc xổ số được tổ chức rất bài bản và nghiêm túc. Ngoài giải độc đắc là chiếc xe hơi, còn có vài chục giải phụ, mỗi giải một chiếc xe đạp. Thời đó, chiếc xe đạp là thứ gia bảo, vậy mà ông chơi tới xe hơi Austin, kể là chịu chơi!

Bác sĩ Bùi Kiến Tín du học bên Pháp nên ông biết cách tiếp cận thị trường. Dầu khuynh diệp bán chạy như tôm tươi. Có năm bán tới 25 triệu chai dầu trong khi dân số chỉ có 20 triệu người! Bác sĩ Tín tốt nghiệp y khoa bên Pháp. Luận án ra trường của ông đề cập tới ước muốn được góp phần xây dựng một đất nước Việt Nam hùng mạnh với dân số phải tăng tới 50 triệu người có sức khỏe dồi dào. Khi đó tây dược khá đắt, ngoài tầm tay của phần lớn dân chúng, đông dược sản xuất tùy tiện, chưa đúng với phương pháp khoa học. Ông muốn thay đổi tình trạng này bằng cách sản xuất những loại thuốc có giá bán mà ai cũng có thể mua được. Các loại thuốc ho, dầu gió, dầu nóng đểu có logo là một nam lực sĩ nâng bản đồ Việt Nam lên. Bên dưới logo là ba chữ “Đại Cường Việt”. Tiến sĩ Bùi Kiến Thành, con trai của Bác sĩ Tín cho biết: “Kinh doanh trước tiên là để làm giầu, hẳn nhiên. Nhưng với ông papa tôi.Làm giầu không chỉ cho cá nhân ông mà còn cho đất nước, cho ích nước lợi dân. Thí dụ, khi ông papa làm thuốc ho Bác sĩ Tín, ông đã có ý thức về chủ quyền với câu khẩu hiệu trên ve thuốc: “Uống thuốc ho Bác sĩ Tín thở không khí tự do”. Nổi tiếng về dầu khuynh diệp nhưng Bác sĩ Tín khởi nghiệp ở Quy Nhơn với các loại thuốc ho, thuốc bổ huyết, thuốc trị táo bón. Ông chế thuốc một cách rất thủ công. Có lúc ông cần một cái nồi đồng thật lớn để chế thuốc, bà vợ vội đi kiếm. Bà về quê, thấy gia đình ông Bùi Thuyên có đám giỗ có chiếc nồi đồng khá lớn. Gia đình ông Bùi Thuyên vốn nghèo, nghèo nhất tộc, nhưng khi nghe ông Bác sĩ Tín cần chiếc nồi đồng, ông sẵn sàng cho mượn. Ông Bùi Thuyên này là cha của nhà thơ Bùi Giáng!

Dầu gió của Bác sĩ Tín có công thức đặc biệt bao gồm các loại dầu tràm, dầu bạc hà, dầu hương nhu và dầu khuynh diệp. Dầu khuynh diệp có mùi rất đặc trưng, là nguyên liệu chính, được nhập cảng từ Bồ Đào Nha với giá rất đắt, đắt gấp chục lần dầu địa phương. Ông Lê Hữu Sanh, người đặt hàng nhập cảng, tiết lộ: “Hồi đó dầu khuynh diệp nhập về bằng đường thủy, đựng trong các thùng phuy. Mỗi lần nhập khoảng từ 30 đến 40 tấn, chiếm hai container. Mỗi năm tôi nhập dầu về cho ông ấy khoảng bốn, năm lần. Tốn kém phải nói là khủng khiếp”.

Để đỡ tốn kém và thêm tiện lợi, năm 1954, Bác sĩ Tín mua một miếng đất rộng 30 mẫu nằm bên xa lộ Biên Hòa, đối diện với Nghĩa Trang Quân Đội, để trồng cây khuynh diệp. Nơi đây được gọi là đồi Bác sĩ Tín và là bãi tập chiến thuật trong di hành dã trại của sinh viên sĩ quan quân trường Võ Khoa Thủ Đức. Năm 1960, lứa khuynh diệp đầu tiên từ Pháp đưa về được trồng tại đây. Sau đó, ông dùng hạt giống của cây khuynh diệp đã trồng, ươm thành cây con để trồng trên hai trang trại mới mua rộng 40 mẫu tại xã Lộc Châu, huyện Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng.

Dầu khuynh diệp Bác sĩ Tín ngày càng phổ biến rộng. Các bà bầu thường dùng trong những ngày đập bầu nên còn được gọi là “dầu bà đẻ”. Một tác giả vô danh trên mạng nhớ lại: “Tôi chỉ mới biết “dầu bà đẻ” khi đem chuyện dầu gió ngày xưa ra trò chuyện với mấy ông bạn già. Những câu chuyện góp nhặt đây đó đánh thức ký ức của tôi thời còn bé. Nhớ lại, có lần ba tôi dẫn tôi đến nhà bảo sanh Hòa Hưng thăm má tôi sanh thằng em út. Vừa bước vào cửa chính đã ngửi thấy nồng nực mùi dầu. Mùi khuynh diệp càng lúc càng nồng khi đi ngang qua các buồng sản phụ dọc theo hai bên”. 

Tôi nghĩ chắc ai trong chúng ta, khi làm bố, cũng có những kinh nghiệm như vị tác giả này. Có điều những giờ phút chộn rộn, lo lắng, mừng vui lẫn lộn đó đã làm trí nhớ chúng ta nhạt đi mùi “dầu  bà đẻ”. 

Song Thao