Về miền Tây mùa nước nổi... ăn món ăn quê!

Mỗi độ tháng 9 - 10, nước lũ từ thượng nguồn sông Mekong ào ạt đổ về miền Tây, làm cho miền Tây thêm màu mỡ, thêm những ký ức khó quên trong lòng mỗi người..

Tuổi thơ tràn trề mùa nước lũ…

   

Người miền Tây quê tôi có câu: “6 tháng đạp đất đồng khô, nửa năm đi trên mặt nước” để nói về chu kỳ con nước của sông Cửu Long. Xa nhà lên Sài Gòn hơn chục năm có lẻ, nhưng mỗi khi đài báo tin mùa nước nổi, lòng tôi vẫn nôn nao. Ký ức tuổi thơ như ùa về, vẹn nguyên như thuở nào. Nhà tôi ở tận xã vùng sâu xa lắc, đi học cấp ba phải ra thị trấn và qua một con phà nhỏ. Mùa lũ, nước chảy cuồn cuộn trôi cả chiếc phà nhỏ bé cách xa bến cả cây số. Vậy mà chẳng đứa nào sợ mà còn hân hoan vì đi học trễ có lý do đàng hoàng, không sợ cô giáo la.
Người dân quê tôi đón lũ như thể đón người bạn phương xa trở về. Và không biết tự bao giờ, cụm từ “sống chung với lũ” được họ gọi thân thương, hào sảng như thế! Khoái nhất những hôm không đi học, chúng tôi chèo xuồng cùng người lớn ra đồng giăng lưới, đặt lờ kiếm cá. Cái mênh mông của cánh đồng loang loáng nước, cái chót vót của cội thốt nốt già rồi tiếng cá đớp mồi làm đứa nào cũng mê tít. 

Mùa nước nổi là mùa bội thu vì tôm cá từ thượng nguồn đổ về nhiều không kể xiết nên vừa buông tay lưới hay đặt lợp, giăng câu… chốc ngoảnh lại đã thấy nặng tay. Cơ man các loại cá đồng như cá linh non, cá rô, cá lóc, cá trê, cá sặc, cá chạch… rồi lươn, rùa, rắn nên chẳng mấy chốc đã đầy xuồng. 
Bắt chuột đồng là “ngón nghề” mà bọn con trai rành “sáu câu vọng cổ”. Nước trắng đồng, những con chuột no nê thóc lúa phải tìm đến gò đất cao, nhánh tràm để trú ẩn nên rất dễ bắt. Nhẹ nhàng hơn, tụi con gái buông cần câu cá rô bí, cá rô mề, nhiều khi hên còn “nhấp” được cả cá lóc, cá trê. Tuy không phải là tay “sát cá” nhưng đứa nào cũng hoan hỉ giật cần đến mỏi tay.
Đến đoạn có hàng bông điên điển trổ vàng rực, cả đám háo hức hái rồi nô đùa rộn rã một khúc sông. Tất nhiên, những cọng bông súng mập ú, màu xanh, màu tím đủ cả cũng không thoát khỏi tầm tay vì đây là nguyên liệu cho bữa cơm chiều thiệt ngon lành.
…và những món ngon “vạn người mê”

Sau buổi giăng nắng bắt cá, tắm đồng, chiến lợi phẩm mang được mẹ tôi hô biến thành những món ngon hấp dẫn. Ở nhà quê thời ấy, khi thịt heo, thịt bò được coi là thứ xa xỉ vì mắc mỏ thì một xuồng đầy tôm cá mùa lũ với chúng tôi là bữa ăn đáng mơ ước. “Cặp bài trùng” cá linh – bông điên điển dù nấu riêng hay kết hợp chung đều rất ngon. Đầu con nước, cá linh non xương mềm, thịt ngọt nên kho tiêu, chiên bột hay đổ bánh xèo bông điên điển là số một. Đến cuối mùa lũ, con cá linh lớn bằng ngón chân mập ú, bụng đầy mỡ thì kẹp tre nướng than hồng là hết sẩy.
Chị em tôi mê cảm giác ngồi chực chờ bên tô canh chua cá linh bông điên điển mẹ vừa nấu. Vị ngọt của cá, chua nhẹ của me, thơm giòn và hơi nhẫn của bông điên điển hòa quyện với nhau... làm đứa nào cũng thòm thèm đến miếng cuối cùng. Rồi thêm món lẩu mắm thơm nức mũi nấu với cá rô đồng, cá linh tươi rói, nhúng bông súng, bông điên điển và các loại rau đồng tươi, sạch mới hái... ăn cùng chén cơm gạo mới, “khoái” làm sao! 
Nhà có khách quý, chỉ cần con cá lóc bự chảng đang “rộng” trong lu, ra sau hè hái ít lá sen non là xả láng đãi đằng. Cá lóc nướng trui cuốn lá sen ăn non, kèm với rau thơm, khế chua, chuối chát… chấm ngập trong chén nước mắm me chua - cay - mặn - ngọt, nhớ lại thôi cũng ứa nước bọt. Ăn miếng cá lóc nướng, nhón thêm ít bún tươi cuốn vào, dường như cả đất trời mùa lũ đang thấm trong từng giác quan. Sang giả hơn, có thể làm thêm món chuột nướng lu hay khìa nước dừa. Vị ngọt và dai của miếng thịt vàng ươm tẩm ướp khéo, không ăn coi như mất… nửa cuộc đời.

Thu sang, miền sơn cước Mù Cang Chải đẹp đến nao lòng

- Năm nay lúa ở Mù Cang Chải chín muộn. Những ngày đầu tháng 10, những dải lúa vẫn vàng óng trên các triền đồi.

Tôi là một người con phương Nam, vừa trở về từ chuyến đi tới đầu kia của Tổ quốc, vào một thời điểm đẹp nhất trong năm.

Xã Tú Lệ Là một thung lũng thuộc huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. Đây là một trong những điểm dừng chân yêu thích của bất cứ du khách nào trên đường qua Mù Cang Chải.

Giữa mùa thu, lúa chín, Tú Lệ dạt dào như những sóng núi vàng. Mùi rơm rạ mới gặt, mùi xôi Tú Lệ, cốm Tú Lệ, cơm mới Tú Lệ… tất cả những mùi thơm đó theo gió quanh quẩn bên tôi, khi tôi thong thả dạo bước nơi thi trấn nhỏ, được bao quanh bởi những thửa ruộng như gấm hoa.

Xã La Pán Tẩn quả không phụ lòng người. Tôi đã nghe rằng nơi đây nổi tiếng bởi những thửa ruộng bậc thang đẹp tựa vân tay của trời, nhưng tới khi được tận mắt chứng kiến, tôi còn muốn tìm một từ nào đó “hoa mỹ” hơn cho vùng đất này, mà không thể.

Một phần những thửa ruộng lúa chín ở xã La Pán Tẩn đã được gặt sớm .

Địa điểm này cách trung tâm huyện lỵ khoảng 10km, ngay chân cầu Ba Nhà có một con đường đất đi ngược lên trên. Đường khá xấu, sẽ trơn trượt vào những ngày mưa.

Tại đầu con đường này lúc nào cũng có sẵn đội ngũ xe ôm người bản địa, sẵn sàng chở bạn lên tận nơi ngắm được mâm xôi với góc gần nhất, với giá khoảng 60 nghìn đồng cho cả hai lượt lên - xuống.

La Pán Tẩn không hổ danh là một trong ba địa phương của huyện Mù Cang Chải, nơi mà ruộng bậc thang - công trình kiến trúc nghệ thuật mang đầy tính sáng tạo của đồng bào Mông sinh sống trên mảnh đất này - đã được Bộ Văn hóa,Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích danh thắng cấp Quốc gia từ cuối năm 2007.

Nếu muốn bạn cũng có thể leo bộ, sẽ mất khoảng 30 phút. Còn nếu định tự đi xe máy lên thì hãy chắc chắn rằng tay lái mình đủ vững vàng. Con đường “kinh điển” lên mâm xôi đông quá, nên tôi chọn con đường phía đối diện. Ở góc này, nhìn mâm xôi xa xôi hơn.

Ruộng lúa mâm xôi là nơi thu hút đông đảo khách du lịch tham quan nhất. Đây cũng là điểm tạo nên biết bao tác phẩm của các nhiếp ảnh gia.

Chẳng cần tới những địa danh đã được lưu trong sổ tay của bất cứ ai khi định đến Mù Cang Chải mà chỉ cần ngay suốt dọc đường đi, qua đèo Khau Phạ, qua những con đường rẽ vào Lìm Mông, Lìm Thái, Dế Xu phình, Chế Cu Nha… tôi cũng có thể nhìn thấy những khung cảnh đẹp đến sững sờ, nhất là đối với đôi mắt vốn mới chỉ biết đến những vùng đất lúa thẳng cánh cò bay…

Vẻ đẹp hút hồn từ những thửa ruộng nổi bật trên các sườn núi

Tuy nhiên, điều ám ảnh tôi sau chuyến đi này là ánh mắt nhìn của một thiếu phụ trẻ tuổi.

Trên suốt quãng đường rong chơi, tôi hay bắt gặp những người mẹ chậm rãi địu con đi trên đường hay những người mẹ có cả vài đứa con líu ríu quanh chân. Điểm chung là họ còn rất trẻ.

Nhìn họ, tôi nhớ đến những người bạn, người chị của mình… Cùng độ tuổi những người phụ nữ kia, nhưng chị tôi, bạn tôi còn mê mải vui chơi...

Những người bạn tôi còn đang ngồi chung trên chuyến xe rong chơi cùng tôi, trong khi những người phụ nữ kia dường như đã sống cả một quãng đời dài…