Người Con Gái Của Nước

Preserving a river or a creek can bring a lot of revenue. (Jim Fowler)

1.

Nhỏ Trinh đi thẳng vô sàn nước sau khi để cặp sách lên bàn. Vô nhà tắm, nó cẩn thận thay bộ quần áo đương bận ra bỏ vô thau giặt đồ, vò nương nương, nhẹ tay như là nâng niu từng sợi vải. Nó kỳ những chỗ dơ, những chấm lốm đốm do nước bắn văng chớ không dám xài bàn chải. Xả nước, nó vắt nhè nhẹ như là bộ đồ được may bằng gấm nhiễu, mạnh là sợi sẽ tưa.

Xong xuôi nó móc lên sợi dây kẽm giăng trong đó, kéo vạt và hai tay áo cho thẳng để khô khỏi nhăn nheo rồi mới tắm gội, thay bộ đồ bộ vải bông ở nhà. Gần như mười bữa như một Ngoại ngồi coi truyền hình trên bộ ván ngựa đằng trước đều nói vọng vô:

“Trinh à! Con ỷ mình là con của nước nên thích giỡn với nước cả buổi chiều hay sao chớ?” Tiếng chớ của bà lên giọng hỏi nhưng là giọng ngọt ngào thân thiết nên nhỏ Trinh không có gì phải cập rập.

Nó trả lời vọng ra:

“Ngoại à! Mai mà bộ đồ đi học chưa khô, là cháu của Ngoại không đi học được đó. Có một bộ đồ vía nầy thôi, rách hay dơ thì sáng mai khó lòng lắm.”

Nó không muốn nói rõ với Ngoại là mình sẽ trốn học vì không có quần áo khô, nên thay thế bằng hai chữ khó lòng.

Vậy mà nhiều lần trong tháng ai đó trong nhà nghễnh ngãng tắm giặt đã làm ướt bộ quần áo nó móc phơi trong nhà tắm. Sáng ra nó bậm môi thay vô mình bộ đồ hơi ướt ướt, nhiều chỗ còn ỉ ỉ rồi cắp sách đi lang thang ở ngoài đường ngắm xe hơi đi qua, ngó xe máy xẹt lợi. Nhiều lần như vậy cuối cùng thì nó bị đuổi học.

Bữa thấy không cần thiết phải giấu người nhà nữa sau một tháng sáng nào cũng sửa soạn đi học nhưng khi ra khỏi nhà thì chỉ ôm cặp đi rong rong ngoài đường, chớ không đến lớp, nó thú nhận với mẹ:

“Má, con bị đuổi học rồi. Má cho con nghỉ ở nhà phụ với má chuyện nầy chuyện kia nha! Bán buôn gì cũng được. Con không được phép tới lớp học nữa rồi.”

Má nó như trời trồng, đứng sững:

“Sao? Con học giỏi lắm mà, sao lại bị đuổi đi?” Hai tiếng sao bà nhấn mạnh như hỏi gằn nhưng thiệt ra là để tự hỏi mình.

“Con học giỏi mà... bị… nghỉ học nhiều quá. Bận quần áo ướt vô lớp hoài bạn bè trêu chọc chịu không nổi nên con lang thang ngoài đường… Nghỉ nhiều nên trường bôi sổ. Con ham học lắm mà không được! Thêm nữa, tiền đâu mà đóng học kỳ nầy. Cộng hết tiền nầy tiền kia, tiêu hành tỏi ớt thì hơn hai triệu chứ bộ ít ỏi gì sao?” Nó vừa nói vừa chui đầu vô ngực mẹ.

Trinh tưởng mẹ sẽ rầy la ghê gớm lắm. Có thể đánh chưởi không chừng. Nhưng không người mẹ chỉ hỏi một câu nhẹ nhàng như vậy rồi thôi. Bà ngồi thở dài, ôm đầu con gái, vừa vuốt vuốt vừa nấc khóc nho nhỏ, cuối cùng bà nuốt nghẹn nói như cố tình làm cho con vui.

“Mắc cỡ chưa. Sầm sầm cái đầu mà còn nhỏng nhẻo với má.”

Nhỏ Trinh cảm động quá và mắc cỡ thiệt tình. Nó chưa biết làm gì hay nói sao trong hoàn cảnh nầy. Mẹ nó an ủi:

“Bà Ngoại già nên chắc là bà tắm văng nước làm ướt quần áo con phơi. Thôi số mình nghèo không đi học được thì chịu! Mẹ con mình sẽ buôn bán kiếm sống. Không kiếm chữ được thì kiếm cơm. Con đã lớn rồi, mười sáu tuổi đầu rồi chứ nhỏ nhít gì nữa đâu.” Không kiếm chữ ở trường học được thì thu góp khôn ngoan ở trường đời. Con cứ học bằng sách vở, cứ học bằng bà con lối xóm, bằng mạng internet, học ở chính con do sự suy nghĩ và quyết chí…”

Nó ngước mặt lên, ngó chăm bẳm vô mắt mẹ, mong bà nói rõ hơn. Người mẹ mà lâu nay nó nghĩ cũng bình thường như bao người chơn quê khác, bây giờ nó mới nghe một câu cao xa. Lâu lắm bà mới nói, vẫn chăm chăm ngó vô đường rẽ ngôi trên mái tóc con:

“Má dốt và nghèo nhưng má biết cái gì là quan trọng cho đời người. Từ nay con phải lo tạo lập đời mình cho đúng: Nhớ kỹ cái đầu con, cái bộ não trong đó quan trọng hơn tiền bạc con có, càng quan trọng hơn sắc diện con gái của con.”

Trinh lờ mờ hiểu rằng mẹ mình muốn dạy mình thành một người đặc biệt hơn là thành một phụ nữ tầm thường chung quanh. Nó hít một hơi đầy buồng phổi và cảm thấy hãnh diện vì lời dạy của mẹ mình…

Nó ngó ra ngoài hiên, nắng liếm lên thềm, rọi sáng nền xi măng mới tráng gần đây, rọi lên những thùng giấy má nó đựng ba cái củ sắn, củ hành cùng là rau quả nầy kia bà bày ra trước nhà bán buôn với lối xóm. Trinh thấy như là cuộc đời nó mới bắt đầu, chông chênh nhưng được mẹ để mắt yểm trợ… Nó hãnh diện và tự tin thêm.

2.

Chuyện đó tôi không còn nhớ nhiều. Lờ mờ nhân ảnh. Một phần vì xảy ra đã quá lâu, một phần vì ngày bi thảm nầy tôi mới 5, 6 tuổi nên hình ảnh thâu vô trí không có bao nhiêu, đến nay đã thành mờ nhạt, đứt nối không thể liên kết được. Chỉ nhớ là ông tôi lúc bị họ bắt ra mổ bụng ông nói mình chỉ là Phường Trưởng, một chức vụ hành chánh nhỏ nhít trong quận, chẳng có súng ống gì mà cũng chẳng có quyền bắt bớ ai. Máu me chảy ướt hết cái quần kaki của ông xuống tới dôi dép Nhựt làm chèm nhẹp đất, máu kết dính mấy ngón chưn ông và đọng vũng ở chỗ ông bị trói vô gốc cây vú sữa trước sân. Còn nhớ họ nói với nhau trước đó gì mà phải xử tội, gì mà ác ôn, gì mà phải bắt cho được…

Ông tôi hai hôm trước trốn trên nóc nhà, họ lục hết nhà dưới nầy không thấy. Mỗi lần tôi ngó lên nóc nhà là Ngoại tôi kéo tôi đi chỗ khác. Tôi biết là không được ngó lên đó nhưng mà không thể cưỡng nổi đôi mắt liếc lên, có cái gì đó trong lòng tôi bắt ngó chừng lên đó hoài hoài như là muốn chắc chắn ông còn ở trên đó. Hai bữa sau, ông đói quá nên ngọ ngoạy tính xuống kiếm gì ăn thì bị phát hiện. Tội nghiệp ông, tôi biết ông chẳng làm gì hại ai, chỉ giúp người trong phường những chuyện giấy tờ lặt vặt cần thiết mà thôi.

Họ để ông chết đứng như vậy, cái đầu nghẻo xuống, cái bụng trống hóc đã thâm xì, ruồi bu không biết cơ man nào mà kể. Nghe tiếng ruồi vo ve không thôi tôi cũng bắt nhức đầu. Trời đất u ám hòa với cảnh tượng buồn thảm trước mặt làm cho tôi buồn ngủ thiệt tình, đứng đâu thì mắt nhắm híp ngủ đứng ở đó.

Lúc cái xác ông đã lên mùi, họ cắt dây trói kéo đem liệng xuống kinh thì tôi chạy vụt theo, giằng trì chưn ông lại và khóc la lớn tiếng. Không có ai dám làm như vậy trừ tôi vì tôi thương ông quá xá. Khi thấy tôi kéo níu lẩn quẩn làm vướng víu thì một người trợn mắt trừng tôi rồi đá một cái quá mạng, tôi văng tuốt xuống bờ sông. May mà ở đó có đám lát cao, tôi níu chặt, sợ quá thêm đau cái hông vô cùng, tôi nhắm mắt và ngủ luôn không biết trời đất gì hết.

Con Lulu thấy có người ăn hiếp cô chủ nhỏ của nó thì vụt chồm nhảy tới, với một tốc độ kinh hoàng và ngoạm tay anh chàng nầy, cắn nghiến không buông. Hai bên giằng co nhau, cuối cùng con Lulu bị bắn chết. Má tôi sau nầy nói với tôi chuyện đó. Mắt người còn ươn ướt nước, không biết là thương con Lulu hay là nhắc về chuyện xưa bà nhớ tới ông ngoại tôi. Tôi thì tôi thương ông ngoại nhưng mà khóc vì tội nghiệp con LuLu.

Kể chuyện nầy lần nào cũng vậy, má trầm ngâm ngó ra bờ kinh trước nhà. Nước tràn đầy, mấp mé bờ, màu trong xanh, hiền hòa lững lờ chảy. Bên kia bờ là xóm ngã ba Rạch Cát, gần bờ luôn luôn tấp nập mấy chiếc ghe chài xúc cát và chở cát khẳm sát mí be.

Má tôi nin thinh hồi lâu mới buông ra mấy tiếng gọn lỏn:

“Giận hết biết!”

Bà luôn luôn như vậy, có lời phát biều như giận như than, nhưng không nói rõ giận ai và than với ai.

Tôi miên man trong suy nghĩ. Như vậy thì ít ra ông chết không cô đơn, có cả gia đình mình trước mặt, có cháu ngoại giành giựt phản đối kẻ ác, có con LuLu chết theo chưn. Thời đó biết bao nhiêu người chết đơn độc. Nghiệp họ chắc là nặng hơn nhiều hoặc giả họ đưa vai mình ra gánh nặng cái nghiệp của dân tộc chăng?

Cuối cùng con nhỏ rụt rè hỏi má:

“Con nằm ở dưới chỗ bờ nước hoài sao má? Lạnh chết!”

Má vuốt đầu con, giọng xa xăm:

“Có một thanh niên của họ sau đó ẵm con lên bờ. Anh ta bị cấp trên rầy la om tỏi, nhưng chuyện chẳng có gì trầm trọng lắm. Cuối cùng thì lính mình tiến lên. Đạn nã qua lại chừng một buổi thì họ rút đi đâu hết về bên kia sông phía sau nhà, ở xóm Bình An, để lại mấy xác trong đó có thằng cha đá con xuống sông, cánh tay bị con LuLu cắn vẫn chưa lành miệng.”

Tôi ngó lên mặt mẹ để tìm cảm xúc của bà. Tôi biết mẹ mình thất vọng lắm mới xài hai tiếng thằng cha, thường thì ngôn ngữ của bà được kiểm duyệt trước khi phát ra thành lời để không có những tiếng thằng cha, con mẹ.

Rồi má tôi chép miệng:

“Cũng cầu là người thanh niên kia không hề gì. Anh ta coi bộ hiền từ… Giặc giã kỳ cục thiệt. Kẻ hiền, kẻ dữ sống chung chạ với nhau trong một nghiệp ác, con người sống đó chết đó trong nháy mắt…”

Tôi ngó ra bờ nước. Mấy bụi lau sậy mười năm rồi vẫn vậy. Phất phơ theo gió. Tôi tưởng tượng lại cảnh đứa nhỏ là tôi nằm nép mình sợ hãi trong đó. Tôi nhìn đăm đăm ra bờ sông, chớp mắt vài cái vì nước sông xanh lợt hình như đương đổi màu sang đỏ sáng trưng của lửa phừng phừng, cái đỏ của một hồ nước hoa mưng nở đầy, hoa nầy chồm lên hoa kia che kín cả khúc kinh rộng. Tôi không muốn thấy màu đỏ bi thảm đó nên nhíu mắt lại, cố thoát thần đôi ba phút để quên hoạt cảnh chung quanh…

3.

Nước đồng minh mông san dã, mút mắt không biết đâu là bến bờ. Thỉnh thoảng rời rạc lơ thơ mấy ngọn dừa trồi lên mặt nước vài ba tàu trên đó đeo, đu năm sáu người ướt như chuột lột, té lên té xuống. Mặt nước chung quanh không động đậy mấy, hiền hòa nhưng bạt ngàn quá khiến cho con người cảm thấy nhỏ nhoi, yếu đuối. Chữ sắp chết chìm như dán lên mặt, thâu vô ánh mắt mệt mỏi và thất vọng của mọi người, ngay cả những thanh niên mới lớn, ỷ tài ỷ tận vừa mấy ngày trước còn tuyên bố tùm lum tà la…

Sáu Dậu hai chưn quơ dưới nước cố kiếm một chỗ để chưn trên bẹ dừa. Anh ta đạp nhằm chưn vợ. Người vợ mở mắt nhìn chồng.

“Ba con Trinh thấy thế nào? Mỏi cẳng không, cứ để cẳng trên cẳng tôi đỡ chút nào hay chút nấy, lấy sức mà giữ cái thùng con Trinh không thôi lỡ nước cuốn đi mất…”

Sáu Dậu không nói gì. Ba ngày nay ngâm mình trong nước lạnh, ngủ đứng mỗi lần vài ba phút anh đã quá mệt mỏi, chẳng buồn mở miệng.

Ngủ lần nầy một giấc hơi lâu anh mới mở mắt ra than với vợ:

“Má con Trinh à! Thôi thì tôi chịu thua. Tôi đi cho xong. Nước tràn đồng kiểu nầy không biết bao giờ mới rút. Hồi đó ở sâu trong Tháp Mười tới mùa nước nổi, người ta len trâu đi ngày nầy qua ngày nọ cả tuần lễ trong nước ngập tràn nhưng nước chỉ cao tới ngực là cùng. Còn kiếm được cái gì bỏ vô miệng. Bây giờ…”

Sáu Dậu buông lửng câu nói. Chị vợ ngó chồng thương hại:

“Ba nó rán thêm chừng một, hai bữa nữa đi. Chớ cái thùng con Trinh rủi đứt dây tui biết làm sao. Tui đâu biết lội nhiều như ba nó đâu nà!”

Sáu Dậu ngó vô cái thùng thiếc lình bình theo nước nhấp nhô, nhờ có sợi dây lạt dừa cột lại nên không trôi đi. Con nhỏ nằm im trong đó, chung quanh mình chèn mấy bộ quần áo lành lặn của má nó, bú ngón tay coi thấy ghét ghê! Ba má nó trong cảnh đó cũng gượng cười. Hai ba người đồng cảnh cũng cười theo, chia vui với người mẹ trẻ.

Bỗng từ xa có tiếng máy nổ của một chiếc tắc ráng. Mọi người đều lớn tiếng kêu cầu cứu. Tiếng kêu ai nấy đều cố gắng nhưng chỉ để thoát ra được những âm thanh khàn khàn yếu ớt.

Tiếng máy của tắc ráng lớn lần lần, hình ảnh những người ngồi trên đó cũng rõ ràng in trên nền trời trong. Mọi người lục đục trong tư thế sẵn sàng tranh đấu để lấn chen lên phương tiện cứu sống đương tiến tới gần.

Sáu Dậu vừa ứa nước mắt vừa nói với một hai người mới kết thân mấy bữa rày:

“Mấy anh à, tôi không giành chỗ để lên tắc ráng đâu, nhường chỗ cho mấy anh, nhưng mấy anh làm phước cho vợ tôi lên và cho cái thùng chứa con tôi… Tội nghiệp họ, đàn bà con nít!”

Tắc ráng tới, phương tiện của chánh quyền tỉnh, có một người lính Bảo An cầm súng, hai ba người kia cầm gậy gộc, họ cho tắc ráng chạy quanh quanh cây dừa để quan sát tình hình, cuối cùng họ giơ 2 ngón tay trong khi ở đây đương có 6 mạng. Không ai nhường ai, tất cả nhao nhao và chưởi bới, giành chỗ ra gần mé nước nhứt. Sóng đánh từng chập liên tục. Tất cả trồi lên hụp xuống nhưng không ai để ý gì tới chuyện đó.

Cuối cùng người cầm súng dọa sẽ bắn bỏ ai giành lấn hay là sẽ bỏ đi cứu người ở chỗ khác. Anh ta nhấn mạnh đàn bà con nít lên trước, đàn ông sẽ được chọn trong số những người già yếu…

Trong cảnh chết sống do con nước giận dỗi đó Sáu Dậu mỉm cười khuyến khích vợ yên tâm, anh có thể chịu đựng thêm một hai ngày nữa chờ chuyến tắc ráng khác.

4

“Ba con ở lại sau rồi mất tích luôn?”, cô thiếu nữ lên giọng ở cuối câu thay cho tiếng hỏi.

Người đàn bà không trả lời, chỉ gật đầu và đưa khăn lên quẹt nước mắt.

Cô con gái ngó ra xa ngoài kinh. Nước vẫn tràn đầy như độ nào. Cô nghĩ tới người đàn ông trẻ là ba mình đã hi sinh cho mẹ con cô được lên chiếc tắc ráng đầy người bị lụt lúc đó. Cô hình dung ra sự chen lấn giành giựt một chút chỗ ngồi như giành giựt sự sống mà cô nghe kể lại về những bước đường vượt thoát của đồng bào hai ba năm về trước.

Cô buột miệng:

“Giữa cái sống và cái chết mà lằn ranh thiệt nhỏ nhoi và mơ hồ, tâm con người phải hay lắm mới bình tĩnh và nhường nhịn. Con biết lúc đó má phải trầy vi tróc vảy lắm mới lên được chiếc tắc ráng.”

“Thì vậy!”

Chị Sáu Dậu nói tới đó thì ngừng ngang, sụt sịt :

“Ý là có họng súng bảo vệ, có ba con đẩy lên mà má đem con lên được rồi thì bải hoải, chỉ muốn buông tay chết cho khỏe. Ba con ôm eo ếch má, rồi ôm hai cẳng đẩy lên vậy mà có hai ba người nào đó cứ kéo trì xuống hoài. Cuối cùng ba con hét lên coi chừng chìm xuồng thì người lính Bảo An mới bắn một loạt và mấy người cầm cây đập họ má mới trèo lên được. Thiệt tình thì tắc ráng cũng chật quá rồi. Có một người bị đập quá mạng, máu me đầy mặt nhưng cũng nhoài lên được sau khi lấn một ông già lọt trở lại. Ngó bộ mặt máu me của anh ta và đôi mắt thất thần hoang dại ai nấy cũng thấy tội nghiệp mà quên ông già bị té xuống nước khi nãy nên năn nỉ những người trên tắc ráng tha cho anh ta.”

“Ba con ở lại hy vọng đi chuyến sau. Từ đó má con mình không gặp ba con nữa. Rồi lên Sài-gòn ở nhà Ngoại. Rồi ông ngoại chết thảm. Rồi con bị đá xuống kinh. Từ đó bà ngoại nói con là con của nước.”

Con Trinh an ủi má nó:

“Chuyện buồn quá, thôi từ rày má đừng nhắc lại nữa. Nước cứu con hai lần rồi. Con là con của nước chắc chắn từ rày nước sẽ lo. Con sẽ nương theo nước mà sống, không bao giờ quên ơn nước và hứa sẽ chẳng làm gì cho nước giận hờn phải nổi sóng, nổi lụt.”

5.

Chị Trinh bước ra cửa khi thấy thấy thoáng một người đàn bà cặp cái rổ cảu hình như là đựng cá đi xăm xăm vô ngõ. Người đàn bà mời đon đả:

“Cô Trinh mua giùm mớ cá hủng hỉnh nầy. Hai vợ chồng tụi tôi đi bắt hồi đầu hôm tới giờ. Được có bấy nhiêu. Bán lấy tiền mua gạo nấu cháo cho sấp nhỏ. Nhà hết gạo rồi!”

Trinh giở tấm lá chuối lên coi. Đâu chỉ có hai ba con cá to bằng nắm tay đứa con nít chưa tới tuổi đi học, còn lại là cá nhỏ, đủ thứ, trọng trọng bằng mút đũa là lớn, phần nhiều thì nhỏ híu…

“Trời ơi, chị bắt chi mấy con cá nhỏ tí tẹo, cả chục con không đầy một lủm, để cho nó lớn bắt lại phải tốt hơn không?”

“Chê nhỏ mình không bắt họ cũng bắt hết cô ơi! Ai thấy cá mà bỏ đi cho đành.” Chị cười cầu tài: “Nhiều con nhỏ thì cũng thành một con lớn vậy.”

Trinh thở dài, để tay lên vai người đàn bà:

“Nói nầy nghe nè! Nếu mình bắt hết cá nhỏ thì làm sao sau nầy còn cá lớn mà ăn. Chẳng thà bỏ cho ai bắt thì bắt, chứ bắt cá nhỏ là tự mình làm hư môi trường sống của cá, và làm hại nguồn sinh thái của người sống ở vùng nầy.”

“Cô Trinh nói gì tôi không hiểu. Nghe lùng bùng lỗ tai.”

Trinh cười cười, nghĩ ngợi một lúc rồi chậm rãi nói, khi nhìn thấy hai ba đứa nhỏ thập thò ngoài trước, ý chừng muốn coi người ta buôn bán thứ gì.

“Giả sử như có một ông khổng lồ nào đó ở đây bắt hết nít nhỏ ăn thịt thì chị thử tưởng tượng coi 2, 3 chục năm sau chỗ mình ở còn ai? Chỉ mấy người già thôi. Rồi người già chết thì xóm nầy thành xóm hoang. Cá cũng vậy! Mình bắt hết cá nhỏ thì sau nầy không còn con cá lớn nào. Mấy người chài lưới giăng câu xóm mình than sao không có cá lớn là vậy. Họ nói lúc họ còn nhỏ thì cá tôm ê hề, cha chú họ muốn ăn chỉ cần xách lưới, xách nom ra một chập là mang về cả nửa thùng thiếc tha hồ mà nướng trui, nấu cháo hay làm một nồi canh chua đầy cá bằng bắp chuối. Bây giờ đi soi cả đêm mới được một nhúm không bằng số bỏ hồi đó. Càng khó mờ kiếm được tôm càng hay lẩu cá kèo, nồi canh chua cá tra, cá bông lau hay nồi cá chạch kho gừng. Muốn ăn thì phải bỏ tiền, không thể nào ra đồng ra sông mà có. Tại sao chị biết hôn? Tại vì ta con nào cũng bắt, nhỏ lớn gì cũng liệng tuốt vô giỏ, hỏng tha con nào hết. Người ta còn bắt bằng cách chích điện nữa. Bắt một giết chết mười. Hỏi làm sao mà còn cá tôm cho được.”

Người đàn bà sốt ruột:

“Mà cô ơi, cô mua rổ nầy đi, tui với ảnh không bắt người khác cũng bắt. Biết như cô nói là đúng nhưng mà cái khó nó bó cái khôn cô ơi, nghèo làm cho mình hèn đi, tham lam từ chút một.”

Trinh thấy tội nghiệp chị đàn bà kia. Cái nhìn của chị không thể xa hơn miếng ăn của gia đình mình.

“Nói thì nói vậy chớ không sao, tôi mua cho chị rổ cá nầy.” Ngó thấy chỉ có một mớ nhỏ mấy chục con còn nhảy xoi xói bên cạnh mấy con thiếu nước đã bắt đầu hả miệng ngáp ngáp Trinh móc túi đưa tiền: “Mua mà tôi không ăn đâu, chỉ xin chị bước xéo qua cái lạch nước cạn sau nhà ông Tổ Trưởng, băng qua hết cái bàu Lung, tới cái xẻo kế đó rồi thả tất cả xuống xẻo. Tội nghiệp, xóm Việt Kiều Cam-pu-chia ở đó họ khổ lắm, tụi nhỏ thường ăn cơm chan nước lạnh, rắc vô một ít muối thôi, chẳng có thức ăn gì hết. Tội lắm! Bầy cá nầy sanh sôi nẩy nở hi vọng sau nầy họ có thêm cái ăn phần nào.”

“Sao cô phải làm vậy?”

Trinh kéo người đàn bà ngồi xuống.

“Chị có nghe người ta nói về cuộc di cư của cá hồì ở nước Canada, hay ở Alaska nước Mỹ không?”

“????”

“Loài cá hồi thịt đỏ là loại cá ngon lắm. Nhiều nước họ ăn sống nữa bởi vì thịt nó đã không tanh mà còn thơm thơm. Cá nầy sanh sản ở nước sông đầu nguồn. Nhưng cá con sau một năm, khi lớn bằng bắp tay thì đều rủ nhau lội ra biển để sống. Cuộc hành trình cả mấy trăm cây số, bằng đây ra tới ngoài Huế lận. Ở biển chúng lớn lên thành đàn, Cả chục triệu con. Khi về già, sắp sanh con, chúng rủ nhau lội trở về sông cũ, đẻ trứng ở đây rồi chết ở đây, trứng nở ra con nhỏ. Con cá nhỏ lớn lên có thể lội xa được thì vượt đường sông trở ra biển. Cứ như vậy… Nếu người dân ở vùng sông cá lội qua mà cứ bắt hết cá nhỏ thì năm tới làm sao có cả chục triệu con cá lớn trở về. Mà nữa, làm chừng một hai lần cá sẽ đi chỗ khác mà sanh đẻ hay là tuyệt chủng thì dân chúng ở xa không có cá ăn đã đành mà dân ở hai bên bờ sông cũng chẳng có cá ăn nữa!”

Người đàn bà để rổ cá xuống, đưa tay bốc lên mấy con cá, xăm soi, ý chị ta là sao cá của mình quá nhỏ, và quá ít, chị thắc mắc:

“Con đường sông quá xa sao cá biết đường lội tới nơi được cô? Tôi đi từ đây tới cầu ông Thìn, ra chợ Xóm Củi còn lạc, cá lội mấy trăm cây số thiệt là tài.”

Trinh giải thích:

“Người ta nói cá đi về nguồn bằng mùi sông quê hương lúc trẻ. Chúng nhớ cái mùi được hưởng từ phút đầu đời đó và cứ việc lội về nơi có mùi thân thuộc ngày cũ để được truyền giống và chết trên quê hương… Dễ thương ghê!”

Hai người đàn bà lại ngồi trầm ngâm ngó mông ra cửa.

Trinh nói tiếp:

“Chị biết không, trong mấy nước kia, dân ở chỗ đàn cá hồi về sanh sản được dạy rằng chỉ bắt cá có chừng mực mà thôi, mỗi người lớn một ngày không quá ba con, mà phải mua giấy phép câu cá chứ không được bắt tận giết tuyệt như người mình mần củi trên rừng mần cá dưới sông. Cá hồi trở về lội chật cả sông, biến thành dòng nước đỏ người ta đi coi như lễ hội mà không ai bắt cá trái phép. Tại sao vậy? Vì người ta có ý thức bảo vệ chúng để cộng đồng được cái lợi lớn về sau… giết cá còn nhỏ là chặt đứt tương lai của mình, như tự mình chặt tay mình để bị chết đói…”

Chị bán cá trầm ngâm:

“Phải mình ở gần đó đi coi cho biết ha. Cha! Cá đầy sông, đỏ au nước sông thì đẹp hết biết! Rủ bà con đi coi cá lội vui chết luôn!”

“Mình không có cá hồi thì cũng có những cái đẹp khác như Đầm Dơi, dơi về đầy đầm, Đầm Cò, cò rủ nhau tới đầy đồng trắng dã một vùng. Đẹp biết là bao nhiêu! Tiếc là gần đây người ta đồn bậy nầy nọ về cường dương bổ thận nên dơi và cò bị giết quá nhiều, mấy chỗ đó bây giờ chỉ còn thưa thớt vài ba chục con, không còn là chỗ đáng coi nữa.”

Người đàn bà chỉ muốn đi sớm, dợm cẳng:

“Thôi, tôi đi nghe cô Trinh! Có nghe nói về xóm Việt Kiều Cam-pu-chia tội nghiệp lắm, người ta che chòi lụp xụp để tránh mưa tránh nắng, con nít không đi học được vì không có hộ khẩu, tối ngày lang thang ở nhà không ai coi chừng coi đổi gì hết. Nghe như vậy nhưng chưa bao giờ qua tới xóm đó. Sẵn cô nhờ tôi ghé coi họ luôn. Nghe nói họ còn nghèo hơn tụi tui nữa…”

“Chị biết tại sao không? Họ trước đây ở Biển Hồ. Cá tôm tràn đầy, ăn đâu hết. Phải làm khô làm mắm. Một phần dân Miên ở Biển Hồ chài bắt quá sức, một phần bốn quốc gia trên thượng nguồn tranh nhau làm đập ngăn nước cho nên cá bị mất dòng sống, không sanh sản nhiều như xưa nữa, Biển Hồ trở nên biển không cá. Dân mình không còn có thể sinh sống bằng nghề chài lưới nên phải lộn trở về đây…”

“Mình cho họ rổ cá nầy nhe?”

Trinh buột miệng cười lớn:

“Chị cũng chưa hiểu hết ý của em, nhưng mà thôi, mình nói lại chuyện đó sau. Bây giờ chị đem đến bàu Lung mà thả giùm cũng được, đi xa quá sợ rằng cá chết hết, vô ích.”

Trinh móc mấy chục ngàn ra trả cho người đàn bà chịu nghe kia rồi mỉm cười khi thấy chị ra tới cửa ngõ còn quay đầu lại gởi lời chào thầy giáo rồi vui vẻ nói về dự định của mình:

“Cô Trinh à, chắc tui chuyển nghề… đi bán bánh ít bánh tét, bánh cam bánh vòng, bánh đúc hay bánh bột chiên chớ nghề bắt cá con nầy coi bộ mang tội sát sanh mà chẳng được cóc khô gì.”

Ngó bộ mặt hí hửng tươi cười và dáng chị ta quày quả, Trinh nghĩ mình đã thành công phần nào. Nói cho người nào đó bỏ thói quen không phải dễ dàng gì. Càng khó hơn khi khuyên họ bỏ một suy nghĩ đã hằn nếp bao nhiêu chục năm. Chỉ trông mong cho mưa dầm thấm đất họ từ từ thấy đâu là lẽ phải... Rồi cô mỉm cười với mình: Và Mẹ nước bớt bị vắt sức tới nỗi cạn kiệt không cung cấp được cho đàn con sống trên vòng tay nước của mình…

6.

Thầy giáo Hiếu lập lại với vợ về tiếng đồn của dân chúng trong vùng từ khi chị Trinh về làm dâu xứ nầy:

“Cô Trinh vợ thầy giáo Hiếu từ về xóm nầy tới giờ mang đến cho xóm những ý kiến mới, những đề nghị đổi thay. Một số ít đồng ý nhưng một số đông người có những bực bội. Chị nói về mẹ nước, về nguồn sống từ nước và bổn phận của con người là bảo vệ nước để tài nguyên trong đó khỏi cạn kiệt… chị nói mà không để ý đến hoàn cảnh thực tế về đời sống của dân chúng…”

Cuối câu giáo Hiếu cười cười hỏi vợ:

“Em thấy họ nói đúng không, có oan em chút nào không?”

“Đúng thì có đúng nhưng oan.”

“Oan sao đâu nói nghe coi.”

“Họ không thấy lòng tốt của em nghĩ tới người dân mà chỉ để ý đến lời khuyên trái với lòng họ nghĩ theo cách cũ xưa nay nên bực bội oan cho em. Gặp ai thì em cũng giảng là đừng làm dơ nguồn nước, đừng làm cạn kiệt nguồn cá tôm trong dòng mẹ nước. Chủ cơ xưởng ghét vì thải thẳng chất phế thải công nghiệp ra sông ra rạch thì họ đỡ phải chi phí làm sạch nước phế thải. Chánh quyền không ưa em vì họ có lợi khi bao che cho chủ xí nghiệp. Khó khăn với xí nghiệp thì họ được lợi gì đâu. Mà theo lý thì phải khó khăn.”

“Mình là người dân thôi thì nhắm mắt cho qua. Nói càng thêm vạ vô thân.”

“Họa ai lại không sợ, nhưng biết mà không nói thì mình sẽ tự khinh mình…”

Thầy giáo Hiếu làm thinh, bỏ ra ngoài hút thuốc. Thấy không khí khó thở chị Trinh bước ra theo chồng, giả lả:

“Anh coi, mấy cô gái bán giấy số xổ liền kìa. Đẹp ác! Má đỏ đỏ môi hồng hồng móng nhọn nhọn, tóc dợn dợn, guốc cao cao. Bán giấy số mà trang phục kiểu đó không phải xổ liền chẳng lẽ vừa đi bán vừa đi ăn đám cưới.”

Giáo Hiếu cuời, cười:

“Giấy số xổ liền là gì vậy bà xã?”

“Thôi đi ông thần ơi, đừng giả mù sa mưa. Giấy số xổ liền là bán hoa trá hình đó. Đồng ý đi mát mẻ thì khi mua giấy số ra hiệu gì đó, cô ta sẽ đưa cho số điện thoại di động. Khách sẽ gọi lại hẹn bãi đáp, giờ đáp...”

Giáo Hiếu chép miệng:

“Anh thấy tội nghiệp, đáng thương hơn là đáng trách. Họ không biết cách làm ăn nào khác nên phải nhắm mắt đưa chưn. Em thấy không hai ba cô đi lên bè cá. Thế nào sau đó cũng có chuyện.”

“Em ác cảm với những người nuôi cá bè! Họ làm giàu mau nhưng cũng mau làm ô nhiễm nước sông. Cả trăm cái bè cá kéo dài từ đây tới Cần Giuộc thì dân chúng còn đâu nước sạch mà dùng… Nước sông sạch làm cho con người tráng kiện, nước sông ô nhiễm làm cho dân chúng ở gần dòng sông ốm o gầy mòn, chết sớm… Bây giờ chủ bè có tiền thì họ lại làm ô nhiễm đời… những giới chức thẩm quyền thì ngó lơ vì ăn xôi chùa ngậm miệng.”

Giáo Hiếu xối một thùng nước lạnh vô mặt vợ:

“Ai khôn thì nhờ, ai nghèo khó, thấp cổ bé miệng thì chịu thiệt thòi. Em phát biểu linh tinh có ngày vô tù sớm…”

Chị Trinh bỗng cảm thấy xa cách với người chồng đầu gối tay ấp mấy năm nay. Trong câu nói của Hiếu chị thấy nổi bật sự sợ sệt ẩn chứa trong lời thối thác. Sự thối thác lâu ngày sẽ tạo hình cho tính vô cảm mà Trinh rất ghét.

7.

Nửa đêm hôm đó xóm gần cầu Nhị Thiên Đường có tiếng la phát ra từ chỗ xóm bè cá:

‘Cứu tôi! Cứu tôi! Ụp! Ụp!… Tôi không biết lội. Họ đi bay rồi BÙNG còn xô tôi xuống sông! Ụp! Ụp!… Cứu tôi! Cứu tôi!’ Ụp!

Chị Trinh lay chồng:

“Anh nghe kìa! Tội nghiệp thì thôi! Tiếng kêu cứu của cô gái bán giấy số xổ liền. Hi vọng có ai đó kịp cứu cô ta. Mình tới nơi thì chắc cũng đã quá trễ.”

Nghĩ đến cô gái sắp chết chìm bỗng nhiên chị Trinh tỉnh ngộ: Mình là con của nước. Nước đây là nước sông nước rạch. Đồng thời là cái Nước nhỏ bé khốn khổ bao nhiêu ngàn năm nay. Con của Nước. Con của Nước. Vậy tôi phải làm gì cho xứng đáng.

Chị Trinh ngồi dậy lắng tay nghe coi có tiếng lao xao tiếp theo chuyện kêu cứu vừa rồi hay không.

Tư bề yên lặng. Thầy giáo Hiếu đã trở mình ngủ lại. Vô tư…

Gió bỗng thổi mạnh, rồi mưa trút xuống sụt sùi, như nước trên trời khóc buồn cho muôn ngàn sinh linh đương lặn hụp trong số kiếp bi thương. Và sự cô đơn của Trinh nữa!

[Sau khi đọc tin về những anh thư nước Việt.]

Nguyễn Văn Sâm

Một buổi sáng radio tuyên bố
Chỉ một câu, thành phố ngẩn ngơ
Ngoài đường dân chúng bơ phờ
Nhìn nhau chết lịm, bất ngờ nghe tin

Trời đất sụp đổ, kinh thiên động
Cuộc đổi ngôi, thất vọng bao người
Dòng xe tán loạn mọi nơi
Ba mươi ngày cuối, thay đời từ đây

Một tây tháng năm mây che phủ
Bởi Sàigòn đổi chủ thay tên
Ghe cây vượt sóng lênh đênh
Bến bờ hun hút, buồn tênh cõi lòng

Người ở lại sống không bằng chết
Biết làm gì vì hết tương lai
Vật vờ nhân kiếp từng ngày
Mặc đời đưa đẩy, đắng cay nuốt vào

Tôi vẫn nhớ buổi sáng ngày ba mươi tháng tư năm bảy lăm, khoảng mười giờ sáng đường xá tán loạn, đông nghẹt chân người chạy tứ phía. Sau đó, tin động trời oang oang từ chiếc radio phát sóng rung động không gian.

Lời kêu gọi của một nhân vật làm ngừng đập bao trái tim kiêu hùng. Những người đã từng xông pha chiến trận, ngăn chận giặc thù từng đêm trong ánh hỏa châu tung chớp giữa màn đêm; Khi mà súng nổ đùng đùng luôn bắn phá xóm làng.

Trước mặt tiền đường Trần Quốc Toản là trường đua Phú Thọ, là nơi đóng quân của binh chủng Biệt Động Quân vào những ngày cuối. Trời ơi, sau lời tuyên bố kinh thiên động địa đó, giày sauts, quần áo màu hoa rừng đã bị cởi bỏ thật nhanh và vất ngổn ngang đầy trong sân nhà tôi.

Nhìn sắc mặt quí anh, tôi thấy in hằn nỗi suy tư buồn bã đến rã ruột. Trong từng cử chỉ thiểu não như muốn nói lên điều gì uẩn kín trong tận trái tim sâu lắng của mình nhưng đã quá muộn màng. Lệnh buông súng bức tử, đầu hàng vô điều kiện. Còn gì buồn hơn nữa!

· Có ai thấy được nỗi thất vọng của những trái tim kiêu hùng đã từng vào sinh ra tử giữ gìn non sông bờ cõi KHÔNG?

· Có ai thấu hiểu cái nghẹn ngào tức tưởi trong từng thớ thịt, trong từng mạch máu tê cứng của mấy anh KHÔNG?

· Có ai thấy ngàn giọt nước mắt đau khổ tuyệt vọng lăn dài trên gương mặt chai sạm màu phong sương của những lần giao tranh quyết liệt, khi mà chiến trường khói lửa vang trời cần có những chàng trai trẻ gan dạ này KHÔNG?

· Có thước đo nào có thể đo được cái uất ức bức tử trong trái tim vỡ nát ngàn mảnh vụn, đang rướm máu đào tuôn chảy thành dòng, khóc cho vận nước điêu linh, kết thúc trong tủi nhục này KHÔNG?

· VÂNG ….. Tôi đã thấy!

Vì chính tôi đã chạy vào nhà lấy quần áo cho mấy anh thay để tản hàng đi về nhà. Và tôi cũng đã khóc cho gia đình mình và chính bản thân tôi.

Kính thưa quí độc giả, giây phút đó buồn tê tái, buồn não nuột, buồn thê lương…không còn lời nào có thể diễn tả cho hết nỗi buồn chết lịm tim gan.

Những Điều Mơ Ước 

Có một dạo, đi đâu tôi cũng nghe thiên hạ hát bài Con Chim Đa Đa, “sao không lấy chồng gần mà đi lấy chồng xa..” rồi đến bài Chị Tôi, “thế là chị ơi rụng bông hoa gạo”. Đúng như người ta nói, Thơ và Nhạc có ngôn ngữ riêng của nó. Một người không có nhiều chữ nghĩa như tôi, nhiều khi say mê hát một bài hát mà sau đó suy nghĩ mãi vẫn không hiểu rõ ngọn ngành, ý nghĩa một vài câu. Trong bài Chị Tôi, tôi cũng rất ư là lờ mờ cái sự kiện.. rụng bông hoa gạo..và trời cho làm thơ.. này lắm. Dù vậy tôi vẫn thấy bản nhạc phổ từ một bài thơ chỉ vỏn vẹn mấy câu này, khá hay. Mà ngay đến cái sự hay này tôi cũng mơ hồ, không biết có đúng là tôi biết thưởng thức thơ nhạc không, hay là chỉ vì có sự đồng cảm mà tôi thấy lòng mình xúc động. Bởi vì mỗi lần nghe ai đó hát bản nhạc Chị Tôi, tôi lại da diết nhớ đến bà Cô Út của tôi.

Từ lúc chưa tròn hai tuổi, tôi lớn lên trong cái bất hạnh của một người chưa hề có “bông hồng cài áo”. Mẹ tôi mất quá sớm, đến nổi tôi không bao giờ hình dung được khuôn mặt hiền từ phúc hậu của bà như lời cha tôi kể lại. Nỗi bất hạnh đó lại càng lớn hơn, khi tôi không có một bà chị nào để được dịp nhìn dung nhan Chị mà mơ tưởng đến bóng hình của Mẹ. Ba tôi đang dạy học ở trường Pháp Việt thì bị Việt Minh đưa ra liên khu năm làm công tác “xóa nạn mù chữ”. Khi lớn lên một chút, bắt đầu nhận hiểu được đôi ba điều quanh mình, tôi chỉ biết là hai anh em tôi lớn lên ở nhà ông bà nội, và trong vòng tay yêu thương cùng giọng hát ru hời của bà Cô Út.

Cô út tôi lớn hơn tôi hơn một con giáp. Ở nhà quê nhưng bà có cái tên nghe rất lạ: Phạm Thị Mẫu Đơn. Cho mãi đến lúc đi học tôi mới biết được cái tên này, vì mọi người đều gọi cô là con Út hay cô Út. Sau này tôi hỏi ba tôi về cái tên trong giấy tờ của Cô, được ông giải thích: Sự thực thì tên trong acte de naissance (khai sanh hồi thời Pháp thuộc) của Cô út là Pham Thi Mau Dan (Phạm thị Mậu Dần), nhưng khi Cô tôi lớn lên và có chút nhan sắc, thì ông bà nội lại lo cho cái tuổi Dần cao số của Cô, nên khi có lệnh làm bản thế vì khai sanh tiếng Việt, ông bảo ba tôi xuống Huyện, nhờ ông anh họ làm chánh lục sự, sửa tên cô tôi thành Mẫu Đơn. Mang tên một loài hoa mà suốt cả một đời cô tôi không biết đó là loại hoa gì, chỉ nghe thiên hạ bảo loài hoa này đẹp lắm, thế thôi.

Có một điều chắc chắn là khi cô sinh ra Trời đã không “cho làm thơ”, vậy mà suốt cả một đời Cô vẫn bị “vấn vương với sợi tơ trời, tình riêng bỏ chợ tình người đa đoan”. Mà khổ thay, thằng cháu của Cô cũng dốt nát, chứ phải có tài năng một chút thì hôm nay nó cũng viết một bản nhạc hay chí ít cũng làm được mấy câu thơ để ca ngợi Cô. Vì so với người chị trong mấy bản nhạc Chị Tôi, bà Cô của tôi coi bộ còn thánh thiện và tội nghiệp hơn nhiều lắm.

Cô lo lắng chăm sóc hai anh em tôi không thua bất cứ một bà mẹ mẫu mực nào trên thế gian này. Lòng Cô lúc nào cũng ” bao la như biển Thái Bình rạt rào”, lời của cô lúc nào cũng “tha thiết như dòng suối hiền ngọt ngào” mà ông nhạc sĩ Y Vân đã từng ngợi ca, vinh danh người mẹ. Cô cũng là cô giáo vỡ lòng, dạy tôi hai tiếng i tờ, những câu tục ngữ ca dao. Lớn lên một chút, tôi được Cô ngồi bên cạnh dạy đọc truyện Chàng Nhái Kiển Tiên, Thạch Sanh Lý Thông, Phạm Công Cúc Hoa cho bà Nội tôi nghe mỗi tối. Mùa hè, tôi mê đá dế, Cô dẫn tôi ra trước hồ sen tìm bắt những con dế mun mà mỗi trưa Cô không ngủ, ngồi rình để nghe nó gáy từ chỗ nào. Thấy bọn trẻ hàng xóm thả diều, Cô cũng mò mẫm cả một ngày làm cho tôi cái diều to nhất. Tôi mê nuôi chim, Cô đi khắp nơi tìm mua cho tôi hai con chim keo màu xanh mướt và năn nỉ ông chú tôi làm cho tôi cái lồng thật đẹp. Những lần bị “ấm đầu”, tôi tha hồ nũng nịu, làm tình làm tội Cô tôi. Cô ngồi suốt bên cạnh, đắp lên trán tôi một cái khăn ướt, nấu cháo cá bỏ nhiều tiêu cho tôi ăn để “tháo mồ hôi”. Nghe nói Cô cũng ham học lắm, định xin ông bà nội cho học xong cái bằng primaire thì theo ông chú tôi đi dạy học mấy lớp nhỏ trường làng, Nhưng rồi mẹ tôi bất ngờ qua đời, bỏ lại hai anh em tôi. Cô đành phải nghỉ học ở nhà để chăm sóc hai thằng cháu dại, một đứa bốn tuổi và một đứa vừa mới lên hai. Năm tháng cô quanh quẩn trong nhà, làm công việc gia đình và lo lắng cho hai anh em tôi. Khi nào rảnh rỗi Cô nhờ ông chú của tôi chỉ cô học thêm mấy chữ tiếng Tây.

Cô chỉ có một người bạn thân, đó là bà cô họ của tôi. Hai người cùng tuổi và học chung một lớp. Khi Cô Út nghỉ học, thì bà cô họ này vẫn tiếp tục đi học mấy năm nữa, sau này làm y tá và lấy một ông chồng Tây, làm trong viện Pasteur của bác sĩ Yersin ở Nhatrang. Bà đi đó đi đây, lâu lâu trở về thăm quê vài bữa. Lần nào về cũng ghé lại thăm Cô Út tôi và trò chuyện cả đêm. Trông bà thật sang trọng. Cô Út thì trầm trồ những món nữ trang đắt tiền, nhất là sợi dây chuyền vàng có mặt ngọc thạch, thời ấy rất hiếm hoi. Còn tôi thì say mê chuyện đi đó đi đây mà bà cô họ thường kể cho cô cháu tôi nghe.

Dường như từ ngày bà cô họ đi theo chồng, Cô Út không còn ai tâm sự, nên Cô thường tâm tình với anh em tôi về chuyện tình duyên của mình. Có một ông thầy giáo dạy cùng trường với chú tôi, gốc Bình Định, khá bảnh trai, lớn hơn Cô hai tuổi, rất thương Cô và có nhờ người đến mai mối, nhưng Cô Út phần vì thương cảnh mồ côi của anh em tôi, một phần bị ám ảnh bởi những lời đồn đãi của thiên hạ: “tuổi Dần cao số, chỉ hạp với tuổi Dần”, nên Cô từ chối cuộc hôn nhân. Ông thầy giáo Bình Định buồn tình nên xin đổi đi xa, làm lòng Cô cũng xốn xang một dạo.

Năm tôi lên bảy, quê tôi có một trận lụt lớn, trận lụt tháng mười. Tôi nhớ loáng thoáng lời Cô tôi giải thích, vì “ông tha mà bà không tha, bà cho cây lụt hăm ba tháng mười“. Nước từ đâu không biết tràn qua, kéo theo nhiều nhà cửa cây cối và cả trâu bò. Nhà ông nội tôi rộng lắm, mấy cây cột lớn có chạm trổ nhiều hình cầm thú, có mái ngói âm dương và nằm trên một nền gạch khá cao, được bao bọc bởi đủ thứ cây ăn trái, vậy mà bây giờ chung quanh tôi chỉ thấy toàn nước và nước. Ông Nội ra lệnh cho Cô phải giữ kỹ anh em tôi trên bộ phản trong nhà. Hai ngày sau mưa gió đã tạnh, nhìn qua khe cửa, anh em tôi thấy nước ngập cả sân nhà (nhà ông bà nội tôi có cái sân vuông khá rộng bằng xi măng, có bờ thành thấp chung quanh), nên năn nỉ Cô Út ra bịt mấy cái lổ lù, không cho nước rút, và đứng trên thềm nhà canh chừng cho anh em tôi cởi truồng xuống sân bơi lội. Bất ngờ tôi phát hiện trong sân có mấy con cá, anh em tôi tha hồ hò hét rượt bắt cá. Ông Nội tôi nghe ồn ào, chạy ra nhìn thấy hai thằng cháu nội đang bì bõm trong cái sân ngập tràn nước lụt, ông không la chúng tôi mà rầy Cô Út tôi một trận, rồi cấm cung cô cháu tôi ở trên căn nhà thờ, lúc nào cũng đóng kín cửa, mà trước đây rất ít khi tôi dám tới đây, vì rất sợ mấy cái bàn thờ có treo những tấm hình và nhiều bài vị viết chữ nho, nhất là hai cỗ quan tài sơn đỏ, có hình con rồng con phượng hai bên. Cô tôi bảo đó là hai chiếc quan tài bằng gỗ quí để dành cho ông bà nội đến lúc qui tiên..

Thấy anh em tôi sợ, Cô Út trấn an bọn tôi bằng cách kể chuyện linh thiêng của những ông bà, tổ tiên đã khuất. Vong linh ông bà lúc nào cũng ở bên cạnh để phù hộ cho con cho cháu. Cô còn bảo nếu có ước mơ điều gì, thắp hương thành tâm khấn nguyện, ông bà sẽ ban cho những điều ước muốn đó.

Cô hỏi tôi, nếu bây giờ khấn nguyện xin ông bà, thì tôi sẽ mơ ước được điều gì. Nhớ tới chuyện đi đó đi đây mà tôi rất say mê mỗi lần bà cô họ có chồng Tây kể lại, tôi nhanh nhẩu:

– Con mơ ước mai mốt lớn lên con được đi đó đi đây như bà cô họ vậy.

Rồi tôi hỏi ngược lại Cô Út, Cô nhìn tôi cười:

– Còn Cô thì chỉ mơ ước được một sợi dây chuyền mặt cẩm thạch màu xanh như của cô ấy, và có khắc hai chữ MĐ chính giữa.

Tôi tin lời Cô, kéo tay Cô đến trước bàn thờ thắp hương để hai cô cháu vái lạy xin Ông bà ứng nghiệm cho những điều mơ ước. Cô chìu tôi, hai cô cháu quì trước bàn thờ. Cô thì im lặng, còn tôi thì nói thật to lời ước của mình. Tôi sợ ông bà già quá, lảng tai, không nghe rõ lời cầu xin của mình.

Mấy năm sau, tôi đành phải rời quê, chia tay Cô Út vào Nha Trang đi học. Cô may cho tôi mấy bộ đồ mới, bao nhiêu tiền dành dụm được cô sắm cho tôi một chiếc xe đạp có ghi đông hình chữ U mà tôi rất thích. Những năm học ở Nha Trang, dù tuổi đã lớn, nhưng lúc nào tôi cũng thấy thiếu vắng vòng tay và những lời trìu mến của Cô tôi. Mỗi lần nghỉ hè về quê, tôi vẫn quanh quẩn ở bên Cô, như thuở mới lên ba, lên năm ngày trước. Lúc này Cô tôi đang làm nghề thợ may, nhưng chỉ làm việc tại nhà, để tiện việc săn sóc ông bà nội tôi, đã đến lúc tuổi già sức yếu. Cô tự tay may cho anh em tôi mấy bộ đồng phục học trò. Mùa hè trời nóng, tối nào cô cháu cũng mang chiếu ra trải bên cạnh hồ sen trước nhà. Trong gió nội hương đồng, cô cháu nằm tâm sự thâu đêm.

Khi biết tôi đi lính, Cô Út buồn ghê lắm. Hết ngăn cản rồi năn nỉ tôi. Cô bảo tôi không thương Cô, nên bỏ Cô mà đi lính, biết bao giờ Cô cháu mới được bên nhau như những ngày xưa, rồi Cô biết còn ai để mà tâm sự.

Nhớ tới trận lụt tháng mười năm nào, Cô dạy cho tôi thắp hương khấn nguyện ông bà, tôi thủ thỉ với Cô:

– Con đi lính là nhờ Ông Bà trên bàn thờ đã ứng nghiệm cho con điều ước, được đi đó đi đây, đúng như Cô bày cho con đó.

Cô vừa cười vừa lau nước mắt.

Khi vào quân trường, hai người đầu tiên tôi viết thơ là Ba tôi và Cô. Tôi kèm theo tặng Cô tấm ảnh mặc quân phục, tóc vừa cắt ngắn ba phân. Cô viết thư khen “chú lính sữa của cô trông oai phong ghê lắm”.

Mấy tuần sau khi tôi được gắn alpha, Cô theo Ba tôi vào tận quân trường thăm tôi, mang theo cho tôi cả chục xoài tượng và mấy cái bánh rán (bánh cam) mà lúc nhỏ tôi rất thèm ăn.

Ra trường, trước khi trình diện đơn vị, tôi dành trọn mười lăm ngày phép quanh quẩn bên Ba tôi và Cô. Lúc này ông bà nội tôi đã qua đời và cô vẫn ở vậy chăm sóc ngôi nhà từ đường và lo việc cúng kỵ ông bà. Đêm nào Cô cũng niệm hương khấn vái thì thầm trước bàn thờ ông bà nội và má tôi, rồi bảo tôi cùng lại chấp tay lạy. Tôi nghe Cô xin ông bà và Má tôi phù hộ tôi, tránh được lằn tên mũi đạn.

Hơn mười năm trong lính, toàn là đánh đấm. Rất nhiều lần thoát chết trong đường tơ kẻ tóc, tôi tin vào những lời thì thầm khấn vái hằng đêm của Cô.

Lần đầu tiên về phép từ một chiến trường khói lửa ở cao nguyên, tôi dành dụm mấy tháng lương, và mất hai ngày ở thành phố Ban Mê Thuột tìm mua cho Cô sợi dây chuyền vàng có mặt cẩm thạch hình trái tim, loại đắt nhất. Tôi ngồi chỉ cho họ kẻ hai chữ MĐ thật đẹp chính giữa.

Tôi về bất ngờ. Khi mới bước vào cổng nhà nội, tôi thấy Cô đang quét lá dưới gốc cây xoài. Con chó không nhận ra tôi sủa inh ỏi, Cô dừng tay nhìn. Mãi khi tôi đến gần Cô mới nhận ra. Cô nắm tay tôi mắng yêu:

– Tổ cha mày, vậy mà Cô cứ tưởng là ông thầy nào.

Tôi cười đùa:

– A, chắc là Cô Út tưởng con là ông thầy Bình Định ngày xưa chớ gì.

Buổi chiều, sau khi cơm nước xong, tôi dắt tay Cô tôi lên căn nhà thờ để cùng tôi thắp hương và lạy ông bà. Khi đứng lên, tôi bảo Cô nhắm mắt lại để thấy một điều kỳ diệu, rồi choàng vào cổ Cô sợi dây chuyền tôi vừa mua tặng. Lúc mở mắt ra, Cô mân mê cái mặt cẩm thạch rồi cảm động nắm tay tôi:

– Cái này mắc tiền lắm. Con đi lính lương ba cọc ba đồng, lấy tiền đâu mà mua tặng Cô.

Tôi cười:

– Đâu phải con mua, mà là ông bà cho Cô theo lời ước của Cô đó chứ. Cũng như ông bà đã cho con bây giờ được đi đó đi đây rồi đây nè. Lời cầu xin của Cô cháu mình linh thiêng quá phải không Cô ?

Thời gian này ở quê nội tôi mất an ninh. Ban ngày tôi quanh quẩn bên cô. Đến chiều, Cô dắt tôi xuống nhà chú tôi ở bên huyện ngủ. Cô ở với tôi tới tối mịt mới về.

Ngày mãn phép, tôi trở lại đơn vị, Cô giặt ủi mấy bộ áo quần của tôi xếp vào túi xách, kèm theo một gói xôi đậu xanh, để ăn dọc đường. Ngồi trên xe đò, khi lấy gói xôi ra ăn, tôi thấy có một cái túi nhỏ may bằng vải, mở ra tôi mới biết, một xấp tiền mới tinh xếp ngay ngắn trong đó. Nhớ tới cô, nước mắt tôi cứ trào ra.

Tôi theo đơn vị lưu động nay đó mai đây, nên rất khó nhận thư từ hộp thơ KBC hậu cứ ở Ban Mê Thuột. Từ Quảng Đức, xuống Lâm Đồng rồi Phan Thiết. Mãi hơn nửa năm sau tôi mới nhận được cùng một lúc năm lá thư của Cô tôi gởi. Tôi mừng, khi Cô kể là có một ông thầy giáo gốc Huế, cùng tuổi dần với Cô, đã có một đời vợ, cùng làm nghề dạy học. Nhưng chỉ mới vài tháng sau đám cưới, người vợ trẻ bị chết cùng với mấy đứa học trò trong một trận pháo kích. Ông buồn quá, một phần không muốn mỗi ngày bị ám ảnh bóng hình của người vợ trẻ vừa mới chết oan, một phần không muốn nhìn thấy cái thành phố có những lăng tẩm uy nghi của một triều đại, nhưng đã để lại quá nhiều tranh chấp tôn giáo, phủ bóng mây mù chính trị lên từng ngôi trường, từng bục giảng. Bạn bè ông có mấy kẻ đã vào bưng. Ông xin chuyển vào dạy ở quê tôi vì có gia đình người bác ruột, ngày xưa làm xếp ga rồi lấy vợ ở lại đây luôn.

Tôi viết thơ cho Cô, lên mặt thuyết giảng tình yêu, nào chuyện “hữu duyên thiên lý năng tương ngộ” nào là “cả hai người cùng một tuổi Dần, thì sau này tát biển đông cũng cạn“.

Mấy tháng sau tôi nhận thư hồi âm của Cô, có kèm theo lá thư ngắn của ông Thầy Huế mà nội dung là một bài thơ ngợi ca người lính.

Tôi để dành tiền lương hằng tháng, chờ ngày về ăn đám cưới. Tôi đến một tiệm bán hàng thêu ở thành phố Phan Thiết đặt thêu một bức tranh có hình hai con cọp âu yếm nhau trong một rừng đầy hoa sim tím dưới ánh trăng để làm quà cưới cho Cô. Sau trận Mậu Thân, đơn vị tôi tiếp tục mỗi ngày sống trong lửa đạn. Tôi không nhận được lá thư nào của Cô tôi. Tôi nghĩ chắc là Cô đã làm đám cưới, nhưng không biết có theo chồng về thăm Huế hay không. Tôi lo cho Cô, khi biết cả thành phố Huế đang đắm chìm trong vành tang trắng.

Mấy tháng sau, tình hình trở lại yên tĩnh, được mười ngày phép, tôi khăn gói về thăm quê. Cô tôi vẫn sống âm thầm một mình trong nhà ông nội, Đám cưới không thành, không phải ông thầy Huế phụ tình, như một vài người bà con trong họ đã cảnh giác Cô từ lúc mới quen ông:” đừng có quá tin mấy chàng trai xứ Huế“. Oan ức và tội nghiệp cho ông. Ông về Huế ăn Tết và xin cha mẹ được cưới Cô tôi, nhưng rồi không ngờ phải cùng chịu chung số phận với mấy ngàn người bất hạnh. Ông mất tích trong đêm mùng hai Tết. Mãi đến ba tháng sau, người nhà mới tìm được xác của Ông trong một hố chôn người tập thể.

Cuối cùng thì.. Cô tôi “vẫn chưa lấy chồng! “. Trên bàn thờ, tấm ảnh nhỏ của ông Thầy Huế được đặt ở một góc khiêm nhường.

Năm 1975, miền Nam bất ngờ thua trận, tôi bị tù đày từ Nam ra Bắc, đến tận Lào Cai, Yên Bái. Ba tôi và ông chú bị bắt vào trại cải tạo trong Nam. Vợ con tôi cùng gánh chịu bao đắng cay hệ lụy, bơ vơ nheo nhóc. Lá chưa rụng mà phải về cội, vợ con tôi lại dắt díu nhau về ở với Cô tôi trong ngôi nhà xưa của ông bà nội, bây giờ trở nên trống vắng, nên chắc buồn và tĩnh mịch hơn xưa. Vợ tôi phải bươn chải làm ăn, nuôi bầy con bữa đói bữa no. Cô tôi bán đủ thứ trong nhà, và cuối cùng bán luôn cả sợi dây chuyền mặt cẩm thạch mà cô đã từng nâng niu như bảo vật, để lo cho mấy đứa con của tôi, và cùng vợ tôi dành dụm gởi cho tôi một ký lô đường và mấy lọ tép mỡ sau khi biết tôi vừa trải qua một cơn kiết lỵ, chỉ còn da bọc lấy xương. Tội nghiệp, tôi chỉ được phép nhận 200 gram đường và một lọ tép mỡ, số còn lại bị sung vào nhà bếp hậu cần, vì số quà gởi “ngoài qui định, không nằm trong chính sách“.

Tháng 6 năm 1976, ba tôi chết trong trại cải tạo Đá Bàn. Nhưng mãi đến hai năm sau tôi mới nhận được tin buồn. Tôi khóc đến không còn nước mắt.

Khi tính chuyện vượt biển, tôi tâm sự xin Cô cùng đi với chúng tôi. “Dù trôi nổi ở đâu, có cô bên cạnh là con mãn nguyện rồi“, Nhưng cô bảo Cô đã già, không muốn rời bỏ quê hương, hơn nữa còn phải trông coi ngôi nhà từ đường và mồ mả ông bà, không để cho hương tàn khói lạnh. Và còn phải phụ giúp ông chú tôi đang ốm đau, lo cho hai đứa con của chú ấy nữa.

Mấy ngày sau, tôi thấy Cô xuống tóc, và ăn chay trường. Đêm nào cũng quì trước bàn thờ. Tôi biết là Cô đang cầu nguyện cho tôi đi đến bến bờ. Hôm tiễn biệt, Cô nắm chặt tay tôi: “xin ông bà và cha mẹ con phù hộ cho vợ chồng con và mấy đứa nhỏ” rồi im lặng nhìn tôi với hai hàng nước mắt.

Thuyền ra đến hải phận quốc tế thì gặp bão. Mưa gió suốt mấy ngày, không còn trăng sao để mà định hướng. Tất cả đàn bà con nít xuống dưới khoang thuyền. Chỉ có bọn đàn ông chúng tôi ở lại phía trên chống chọi với phong ba. Trong những lúc nguy khốn nhất, tôi lại nghĩ đến Cô, nhớ những lời cầu nguyện của Cô mà lấy lại niềm tin và can đảm. Cuối cùng, một chiếc tàu chở dầu của Vương quốc Nauy đã cứu vớt chúng tôi trước khi cơn bão chính ập tới. Từ trên tàu, vị thuyền trưởng giúp chuyển hộ mỗi người ba cái điện tín cho thân nhân. Người đầu tiên tôi báo tin mừng là Cô.

Sau khi định cư, tôi thường xuyên gởi thư thăm Cô và kèm theo tiền để giúp Cô cùng gia đình ông chú, và xây lại mồ mả ông bà. Cô mừng ghê lắm. Lá thư nào Cô cũng viết thật dài, khuyến khích tôi cố gắng làm lại cuộc đời và dạy dỗ cho con cái phải biết sống theo đạo lý và đừng bao giờ quên quê hương, nguồn cội của mình.

Cô ở xa tôi cả nghìn trùng mà lúc nào tôi cũng tưởng Cô vẫn đang đâu đó bên mình. Mỗi lần gặp khó khăn, phiền muộn trên xứ người, cứ nghĩ đến Cô là lòng tôi phấn chấn. Bây giờ Cô đã già và chắc cũng yếu đi nhiều lắm. Vậy mà chỉ với hình bóng thôi, Cô đã cho tôi biết bao nghị lực.

Hai năm sau, tôi lại nhận được tin buồn. Ông Chú của tôi, sau bao năm chống chọi với bệnh tật mang về từ trại cải tạo, vừa mới lìa đời, giao hai đứa con gái lại cho Cô tôi nuôi nấng. Tội nghiệp cho Cô, đúng là “Trời không nín gió cho ngày Cô sinh“, tuổi già rồi mà phải còn cưu mang con cháu. Lá thư báo tin buồn này là lá thư cuối cùng Cô tự tay nắn nót viết cho tôi. Những lá thư sau đó, mấy đứa con gái ông chú tôi viết. Tôi lo lắng hỏi Cô, Cô chỉ bảo đôi mắt của cô bây giờ hơi kém, nhưng dặn dò tôi không phải gởi thuốc thang gì, vì ở trong nước Cô mua cũng được. Cô khẩn khoản muốn tôi đưa mấy đứa con về cho Cô gặp lại một lần.

Hơn mười năm sau, khi nghe nhà nước có chút đổi thay, gọi những người vượt biển có tội phản bội tổ quốc ngày xưa là khúc ruột ngàn dặm, tôi dắt theo ba đứa con lớn về thăm quê hương. Đúng hơn là về tìm ngôi mộ cha tôi chôn trong núi bên trại cải tạo Đá Bàn và thăm bà Cô suốt cả một đời bảo bọc chúng tôi. Nhớ lại kỷ niệm xưa, tôi nhờ cô con gái lớn ở bên Cali, đến khu Phước Lộc Thọ tìm đặt mua cho tôi một sợi dây chuyền vàng, có mặt màu xanh cẩm thạch, khắc hai chữ MĐ chính giữa. Tôi nghĩ có lẽ đây sẽ là món quà có ý nghĩa, đền bù lại sợi dây chuyền tôi tặng Cô lúc trước, và để cho Cô được trẻ lại những ngày xưa.

Tôi không báo trước ngày về, vì muốn làm cho Cô bất ngờ và không phải khăn gói vào tận Sài gòn để đón cha con tôi, như lời cô hứa.

Quê nội tôi, cái làng Phú Hội một thời trù phú như cái tên gọi, bây giờ sao mà cằn cỗi, điêu tàn. Khi bước vào cổng nhà nội, tôi xa lạ đến thẩn thờ. Ngôi nhà ngày xưa rộng lớn, hồi còn nhỏ tôi đi còn sợ lạc, sao bây giờ nhỏ nhoi, tiêu điều và hiu quạnh quá. Tôi đứng giữa cái sân gạch mà ngày nào trời lụt, anh em tôi tha hồ bơi lội như trong một dòng sông, bây giờ chỉ còn lại cái nền loang lổ, phủ đầy những lá của cây xoài già héo úa, một thời xum xuê làm “bóng mát thiên đường” để Cô cháu tôi ngồi đọc truyện cho bà nội tôi nghe trong những buổi trưa hè. Cái hồ sen tỏa hương thơm ngát ngày xưa, bây giờ là một cái ao cạn đầy cỏ dại. Chỉ còn lại tiếng dế than rên rỉ. Không nghe con chó sủa. Nó là con vật trung thành, không giống như một số người sau tháng tư năm nào, phản suy phù thịnh. Có lẽ nó cũng buồn mà chết rồi sau cuộc đổi đời của chủ. Tôi và ba đứa con lạc lõng trong ngôi nhà mà tất cả đã từng một thời lớn lên ở đó, với biết bao là kỷ niệm buồn vui. Trong nhà không có một ai, ngoài bóng dáng của chính mình ngày trước. Bước ra cửa sau, tôi đứng lặng người khi thấy Cô Út ngồi quay lưng, vãi thức ăn cho một bầy gà. Mái tóc Cô bạc trắng. Cha con tôi đến đứng phía sau lưng, mà Cô không biết.

Mấy đứa con tôi cười khúc khích, Cô quay lại. Tôi ôm chầm lấy cô, nghẹn ngào không nói nên lời. Tôi ngạc nhiên khi nghe cô hỏi: đứa nào đây? Chẳng lẽ mới mười năm mà cô không còn nhận ra tôi. Buông cô ra, tôi suýt hét lên, khi biết là đôi mắt của Cô đã mù. Tôi chỉ thốt lên được mấy tiếng “Cô ơi, thằng Ninh đây Cô“, rồi khóc nức nở.

Sau một khắc yên lặng, tôi nghe Cô cười, rồi đưa hai tay sờ lên đầu lên mặt tôi, rồi đến mấy đứa con tôi.

Tôi dìu Cô vào nhà. Nhưng cô bảo là cô đi được. Cô nói là cả một đời cô ở đây, mọi ngõ ngách và đồ đạc trong nhà như in trong trí. Tôi hỏi mấy đứa con ông chú đâu mà để cô ở một mình. Cô cho biết là nhờ dành dụm số tiền tôi gởi về, đứa lớn đã ra nghề thợ may, vừa lấy chồng, mở tiệm ở dưới huyện. Còn đứa nhỏ, Cô cho đi học làm y tá, vẫn còn ở với Cô.

Thấy chúng tôi về, mấy người hàng xóm sang thăm. Ai cũng nhắc lại cái thời anh em tôi còn bé và ca ngợi Cô tôi hết lời. Không biết ai nhắn tin, hai cô em, con ông chú tôi cũng về ngay, có cả thằng em rể. Sau này tôi mới biết nó chính là cháu họ của ông thầy giáo Huế, người tình của Cô Út ngày xưa.

Có sẵn chiếc taxi thuê bao, tôi mời Cô và mấy đứa em xuống phố ăn cơm, nhưng Cô không cho, bảo hai đứa em con ông chú làm thịt mấy con gà để mấy cô cháu vừa ăn vừa nói chuyện cho vui.

Cả một tuần sau, tôi bận rộn lo việc cải táng phần mộ của ba tôi từ Đá Bàn về chôn trong nghĩa trang gia tộc, bên cạnh ngôi mộ của má tôi và ông bà nội. Cô Út theo ra đến tận nghĩa trang, đưa tay sờ ngôi mộ mới xây của ba tôi, rồi khóc sụt sùi.

Hai tuần sau, tôi quanh quẩn bên cạnh cô tôi, kể lại hầu hết những kỷ niệm ngày xưa, và cuộc sống ở xứ người. Cô bảo có lần nằm chiêm bao, cô thấy ông thầy Huế về thăm Cô, nhưng người ông bê bết máu, Cô lấy khăn lau mãi mà máu vẫn cứ ứa ra.

Đêm nào trước khi đi ngủ, Cô cũng bảo cha con tôi thắp hương và lạy trước bàn thờ. Tôi lại nhớ tới những điều cô cháu tôi ước mơ thuở trước.

E dè mãi, đến đêm cuối cùng, khi đứng trước bàn thờ, tôi lấy sợi dây chuyền vàng có mặt cẩm thạch ra, đeo vào cổ cho Cô. Tôi ôm chặt Cô thì thầm: “xin cho con trả lại Cô cái điều mà ngày xưa cô mơ ước”. Ba đứa con tôi vỗ tay phụ họa: “đẹp lắm ! bà Nội ơi, đẹp lắm!”

Cô tôi không mân mê cái mặt cẩm thạch như lần trước, cách đây hơn bốn mươi năm, khi tôi tặng Cô, mà chỉ đứng lặng im, bất động. Tôi biết, trong đôi mắt mù lòa kia, dù không còn thấy cái mặt cẩm thạch màu xanh có khắc hai mẫu tự tên mình, nhưng Cô tôi đang nhìn thấy cả một quá khứ xa xăm, bao la và sâu thẳm như chính tấm lòng Cô.

Cuối cùng thì tôi cũng phải chia tay Cô, bỏ lại đằng sau dấu tích của cả một phần đời, mà tất cả vui buồn bây giờ đều đã trở thành kỷ niệm, nằm sâu chôn chặt tận đáy lòng. Tôi nghĩ, có lẽ đây là lần cuối cùng tôi gặp Cô.

Dắt ba đứa con bước ra khỏi cổng nhà ông Nội, tôi không dám quay đầu nhìn lại. Một câu hỏi chợt lóe lên trong đầu: Rồi mai này, tôi lại tiếp tục lưu lạc tha phương. Cũng như sợi dây chuyền mặt cẩm thạch tôi vừa mới tặng cho Cô tôi, liệu cái việc đi đó đi đây trên xứ lạ quê người của tôi, có còn là những điều mà Cô cháu tôi đã từng một thời mơ ước?

Đường Về Quê Mẹ

Bến xe Chợ Lớn ồn ào người đến người đi vì nằm ngay trước cổng chính của chợ Bình Tây. Mỗi khi về thăm Ngoại, Mẹ dẫn tôi vào bến xe này. Mọi người trú ngụ ở thành phố để dễ mưu sinh. Khi về quê, họ đều mua sắm đủ thứ các thức ăn như món quà cho gia đình. Mẹ tôi thì bận rộn với sinh nhai và gia đình, chỉ về Ngoại khi có đám giỗ mà thôi. Mấy mươi năm xưa, giỗ quải thường được tổ chức rất đình đám, mời nhiều cô bác trong làng, nên mua thức ăn nhiều hơn là chỉ vài món làm quà. Một năm có ba tháng nghỉ hè nên tôi được thong dong ở lại chơi lâu ngày hơn.

                                                                         

       Xe đò lăn bánh hướng về vùng trời đầy ắp hương đồng cỏ nội. Gió mát phe phẩy hai bên đồng ruộng xanh rì trông đẹp mắt lắm. Nhà miệt vườn không san sát nhau như ở thành phố Sài Gòn. Xe đò tò te chạy trên đường với tốc độ vừa phải nên tôi được dịp ngắm nhìn quang cảnh hai bên khoảng trời mênh mông. Những căn chòi tranh nho nhỏ mọc lên, chen chúc giữa thảm nhung mượt mà, được ngăn chia bởi bờ đê thật ngăn nắp.
       Ngày xưa, khi còn là bé con ngây thơ, với đôi mắt non dại, lúc ấy tôi chưa biết phân biệt giữa nét đẹp và nét tầm thường. Tâm hồn sạch trong quá nên nhìn chỉ là để nhìn mà thôi. Bây giờ ngồi thẫn thờ nhớ về Mẹ, tôi mới cảm nhận quê ngoại của tôi đẹp như bức tranh mộc mạc hiền hòa.

• Khung cảnh sống động với đàn chim thong dong bay trên bầu trời trong xanh
• Tiếng vó ngựa nhún nhảy lọc cọc lạch cạch trên con đường đất đá lồi lõm.
• Tiếng bò kêu…ọ..oẹ…ọ…ọe…trên cánh đồng cỏ hoang.

• Tiếng gà trống gọi sáng ò ó o o…

• Tiếng vịt ù ù cạc cạc vui tai
• Tiếng gà tây ót ót…ọt ọt..
• Nhiều nhất hình như là tiếng chó sủa quấu quấu vang trời, mỗi khi có ai đi ngang qua nhà của mình.
       Tất cả âm thanh quen thuộc này đã lùi tàn vào dĩ vãng của năm tháng an bình. Hoài nhớ này đã nhạt nhòa theo bước chân thời gian. Những dấu yêu ngọt ngào chỉ còn tồn đọng, in khắc trong ngăn ký ức mà thôi. Kỷ niệm vàng son một thuở hồn nhiên, tôi không thể tìm được ở quê hương thứ hai, nơi tôi đang sinh sống.

***

      Những ngày nắng hạ California khơi gợi trong tôi bao kỷ niệm êm đềm. Hình ảnh thân quen của vùng trời thương nhớ lẳng lặng dìu tôi trở về cái ao sau nhà, cái giếng sau vườn, cái chuồng trâu bên hè. Những cánh đồng ruộng xanh màu ngọc bích, bát ngát trải dài như tấm thảm nhung tuyệt diệu. Tôi cũng không thể nào quên được dòng sông lững lờ chảy phía sau nhà dì Sáu của tôi. Hoa sóng nước gờn gợn nở rồi tan, dịu dàng đẩy nhẹ cụm lục bình trôi theo mực thủy triều lên xuống. Vạt lục bình xanh mơ, đằm thắm lút thút bơi sau đuôi vài chiếc xuồng ba lá. Vóc dáng thon nhỏ mảnh mai của các cô thôn nữ nhu mì, nghiêng mình đong đưa mái chèo. Khuôn mặt duyên dáng ửng màu da nâu bánh ích e thẹn, giấu kín dưới cái nón lá tròn xoe.
       Từng khúc phim hoài niệm năm xưa, hôm nay hiện ra một thước phim êm đềm trong khoảnh khắc này.

***

      Chắc hẳn chúng ta đều biết, những căn nhà ở miệt vườn làm sao có nguồn nước máy, thông chảy vào nhà như ở thành phố Sài Gòn hoa lệ. Ông bà chủ đất nào cũng phải đào cái ao chứa nước mưa như một gia tài của riêng mình. Tôi còn nhớ, cái ao là nơi tạm trú cho cá cua lang thang chui vào. Thỉnh thoảng cá lóc, cá rô…từ thửa ruộng hàng xóm bên cạnh vẫy vùng đi hoang. Thế là từng nhóm nhỏ tung tăng nhảy vào ao, nấn ná mỗi khi trời mưa lớn.

        Luồng nước đồng ruộng dâng cao, tươm chảy, ngập tràn bờ đất. Chao ơi, cá, tôm, cua được cơ hội tung hoành, tha hồ phóng mình nhảy theo dòng nước lúp xúp đó. Cá, cua,tôm, tuy nhỏ bé nhưng vẫn thông minh như con người. Nhân sinh vật nào có hơi thở cũng đều có trí óc, khao khát tìm nơi ẩn náu rộng rãi hơn, an thân hơn. Và nhất là tự do hơn!
• Cá không muốn tù túng chen chúc trong đám lúa rậm rạp, không muốn bị những cọng lúa chằng chịt cản ngăn. Khi được an cư trong ao rộng rãi, đàn cá sống êm ấm trong ao, từng ngày trôi qua lớn dần theo hơi thở của bình minh. Cái đuôi được tự do uốn lượn. Thân hình trổ mã, vươn dài hơn khi còn quấn quýt, rọ rạy dưới gốc cây lúa hay mạ non.
• Con người thì cũng không muốn bị gò bó chân tay, khổ cực nên cũng thích sinh sống nơi thoáng mát.
• Ngay cả cây cỏ, nếu mọc chùm nhum chật chội cũng sẽ bị ốm còi.
Vài giây phút mơ màng về thăm quê Mẹ xa xăm vừa bay tan. Con đường tráng nhựa thoang thoảng hương lúa mạ non, hình như được làn gió dịu ngọt pha chút phù sa màu mỡ từ con sông hiền hòa, nhịp nhàng phơi bày chuỗi kỷ niệm chưa quên…

      Ngoài sân, tiếng lá vàng xào xạc, ầu ơ gõ cửa. Nàng Thu bước vào đầu ngõ, điệu đàng rủ theo cơn gió khô rít cào quét vài phiến mỏng rơi rụng. Hơi thở cùa nàng Thu tuy vô hình, nhưng có đủ quyền lực thổi bay bao dấu yêu trong trái tim bé nhỏ của tôi xuôi theo chiều gió, xa tít cuối tận chân trời…
      Cũng như thời gian đã cuốn trôi mẹ tôi, tan loãng vào cõi thiên thu.

Bạch Liên

Buổi điểm danh cuối cùng

Ngày mới bước chân đến Mỹ, với tuổi mới trên 50, lo chuyện dựng vợ gả chồng cho con cái, tham gia niềm vui của con cháu mình và con cháu bạn bè, tháng nào chúng tôi cũng phải tham dự một hai tiệc cưới. Bây giờ suýt soát tuổi 80, sắp lên chức “cố,” cả năm không còn khăn áo chỉnh tề, lên xe “phó hội” ký tên vào sổ vàng, tươi cười đóng hụi chết, mà áo trắng, cà vạt đen, mặt mày buồn thảm đi viếng tang cũng khá nhiều.

Bạn bè, đơn vị cũ, một thời chinh chiến hay là long nhong thời thơ ấu, ông thì nằm trong nhà hưu dưỡng đã hơn năm, ông thì đi gậy chống, walker hay ngồi xe lăn, ông thì đã thành tro bụi chứa trong cái hũ có khắc tên để trên chùa, hay ra nằm ngoài nghĩa địa với bia mộ đề tên!

Bây giờ không còn vào nhà hộ sinh để thăm cháu ra đời, hay chúc mừng hôn lễ của ai nữa, mà toàn đi nhà dưỡng lão, bệnh viện hay tang nghi quán!

Có người bạn mới gặp ở quán cà phê, tươi vui, yêu đời, vài hôm sau vừa nghe tin đột quỵ. Sau một vài tuần ở bệnh viện và trung tâm phục hồi trở về, bây giờ không còn nói được, tay chân lẩy bẩy, gặp nhau, ứa nước mắt, mà không khóc, sợ bạn buồn nản chí.

Trong nhà hưu dưỡng, đi thăm một người bạn khác, gặp một người bạn biến chứng tiểu đường, mắt đã mù, nằm ở đây đã bốn năm, còn nhớ tiếng nói của bạn mà mừng, nhưng không còn trông thấy nhau nữa. Rồi có người mang ống dẫn tiểu, có người mang tã, có người sống nhờ thức ăn chuyền thẳng vào bao tử, mà phải sống không chối từ, không thể dễ dàng chọn cái chết dù muốn chết.

Tôi cũng biết có trường hợp, anh nằm đây đã trên 10 năm, sau lần “tai biến.” Anh mở lớn đôi mắt nhìn tôi, anh nhớ tôi hay không, tôi không rõ, đôi mắt đờ đẫn, mệt mỏi, đầy những chịu đựng. Lần nào vào thăm anh, tôi cũng thấy chị ngồi đó, theo anh suốt một cuộc hành trình dài lâu, mà vẫn như đi một mình. Nhan sắc chị đã tàn phai, thân gầy như xác ve, sức tàn, lực kiệt. Chỉ sợ một ngày nào đó, chị ra đi, bỏ anh lại cho ai? Rồi một ngày, nghe tin anh mất, buồn, nhưng mừng cho chị, từ nay được giải thoát.

Nhưng chỉ ít lâu sau thôi, nghe tin chị cũng theo anh. Chút dầu còn lại trong cây đèn nhỏ đã cạn!

Tuần rồi vào bệnh viện thăm một thằng bạn thời niên thiếu, cái thuở bạn bè mùa Hè nào cũng rong chơi, tinh nghịch mà vô tư, có đêm ngủ lại nhà nhau, mà bây giờ nó nằm đó, hôn mê. Cũng một thời hạnh phúc, cũng một thời đau khổ, cũng vật vã trong chiến tranh, cũng tủi nhục trong tù đày, giờ này đâu còn gì vui buồn mang theo nữa. Thôi ra đi bình yên!

Những người lính cũ dự định tổ chức họp khóa, thời còn sung mãn, một năm một lần, bây giờ ba năm chưa muốn gọi nhau. Ngày trước tập họp vài ba trăm có dư, nay là vài ba chục cũng khó kiếm. Trong điện thoại, ở xa, có bạn nói thều thào không ra hơi, có anh điếc ù phải đeo máy, có người kêu than đau chân đi không nổi, thì làm sao mà họp khóa, điểm danh với anh em được. Ở gần thì đau mắt, không lái xe được, cũng có nhớ bạn thương bè, nhưng sức đã tàn, lực đã kiệt, cũng chẳng còn vui thú gì những lúc gặp gỡ anh em. Thôi đành một tiếng “xin lỗi” là xong!

Trước đó, thăm một anh bạn cùng khóa nhà binh, tuy già yếu, đau ốm trên giường bệnh, nhưng thấy còn lạc quan vui tươi: “Thế nào tháng sau, họp khóa, tôi cũng đến! Lâu quá không gặp anh em!” Lời hứa vui vẻ ấy không ngờ không bao giờ thực hiện được. Chúng tôi “họp khóa” năm ba thằng với anh tại nhà quàn trong ngày tiễn đưa. Rõ ràng là anh có hẹn với chúng tôi là anh sẽ đến, nhưng ở một nơi khác.

Hôm nay họp khóa, chị đã trở thành bà quả phụ, nhận bó hoa từ anh em, nhắc lại như một lời chia buồn. Lần “điểm danh” này, vắng mặt quá nhiều anh em, trong đó có anh.

Vắng mặt có lý do - Miễn tố!

Quân số hôm nay đã hao hụt nhiều, phần lớn bất khiển dụng, hoặc được xếp loại 2, nhưng không bao giờ được bổ sung!

Chắc các bạn còn nhớ giờ điểm danh cuối cùng, hay là buổi chào cờ cuối cùng trong đơn vị vào cái Tháng Tư nghiệt ngã của đất nước, rồi anh em, mỗi người một nơi. Có anh em may mắn trôi giạt, sống sót đến xứ người, có người thất thân lâm cảnh tù đày. Đã có bao người chết trong trại tù hung hãn, bao nhiêu người chìm sâu xuống đáy biển oan khiên.

Bây giờ quê người lận đận, mà vẫn có đồng đội, rỗi công đi tìm người thất tán, tái cấu trúc, hay tái bố trí, gọi là đồng môn cùng quân trường, là khóa học, là binh chủng, là đơn vị! Họ gặp nhau, già yếu hơn xưa, tóc đã bạc phơ, câu chuyện ngày cũ, nhớ nhớ, quên quên. Họ gặp nhau mà nước mắt lưng tròng. Nhưng những lần tập họp thưa thớt dần, xa dần, mệt mỏi dần trong ngày tháng phai tàn.

Không phải là một lời nói bi quan, đây có thể là lần điểm danh cuối cùng. Ở tuổi ngoài bảy mươi, cuộc đời còn lại chỉ có thể tính bằng giờ. Nhiều đồng đội đã bỏ anh em đi xa, nhiều người đã không đến. Con số người mất cũng lớn bằng người còn. Răng, tóc, trí nhớ cùng với bạn bè đã bỏ chúng ta ra đi biền biệt.

Tướng MacArthur đã để lại một câu nói để đời: “Old soldiers never die; they just fade away” (Người lính già không chết; họ chỉ phai nhạt dần đi).

Tôi thích và yêu kính những người lính chết trận. Tôi không thích những người lính sống cũng như chết, sống như cái bóng ma. Phải có sự khác biệt của một người lính hy sinh trên chiến địa ngày xưa và một người lính cũ chết trong nhà dưỡng lão. Không thể coi họ như nhau.

Sống mà phai nhạt dần, cho đến một ngày nào đó, không ai còn nhớ đến mình nữa, thì cuộc đời này buồn biết mấy!

Mà thôi, chuyện gì rồi cũng qua, cái gì rồi cũng đến!

Huy Phương.