Chúa Nhật 01 /05/1979 

Hôm ấy trời mưa nhẹ. Khoảng 2 giờ chiều có một người đàn ông được giới thiệu là em của người chủ tàu đi chiếc xe Honda 67 đến chở tôi ra Lam Sơn, một xứ đạo nhỏ nằm bên phải quốc lộ thuộc tỉnh Bà Rịa, cách thành phố Vũng Tàu khoảng vài chục cây số. Tôi đến đó khoảng 6 giờ chiều và tạm trú tại nhà một gia đình có hai cụ già và một đứa cháu trai nhỏ. Sau khi tắm rửa, tôi dùng cơm tôi với hai cụ nhưng chẳng ăn được bao nhiêu vì lòng tôi hồi hộp quá. Mặc dầu đã là một thanh niên 19 tuổi nhưng từ trước đến giờ tôi cũng rất ít khi xa nhà. Tôi đang học năm thứ hai đại học ở Saigòn thì được anh tôi sắp xếp cho chuyến đi này. Vào thời điểm đó, rất nhiều thanh niên phải ngưng học vào bộ đội đi viễn chinh ở Kampuchia, phục vụ cho tham vọng bất chính của chính quyền Cộng Sản Hà Nội. Có nhiều thanh niên đã bỏ mình hoặc mang thương tật suốt đời, một phần do cuộc chiến ác liệt, phần khác do sự căm thù, oán giận của người dân bản xứ trước sự xâm lăng trắng trợn của Hà Nội đối với đất nước họ. Những thanh niên Việt Nam lúc đó bị chính quyền Cộng Sản tung vào chiến trường Kampuchia để phục vụ cho ý đồ đen tối của họ. Bạn tôi, Minh đang học năm thứ nhất trường cao đẳng, bị trúng tuyển nghĩa vụ quân sự và được đưa sang mặt trận Kampuchia. Vài tháng sau Minh được trở về sau khi đã bị cụt mất chân phải vì đạp phải mìn trong rừng Kampuchia, chưa kể những nhục nhằn khi bị người dân xứ Chùa Tháp xua đuổi và chửi mắng. Phần tôi, sau khi Ba tôi  -  một sĩ quan quân lực Việt Nam Cộng Hòa  -  đã chết sớm trong lao tù Cộng Sản năm 1977, rồi Mẹ tôi cũng qua đời sau đó một năm vì buồn khổ cũng như vì bị lao lực quá sức. Anh tôi quyết định cho tôi ra đi vào lúc mà nơi tôi ở đang la thời kỳ cao điểm tuyển mộ thanh niên đi nghĩa vụ quân sự để bổ sung cho chiến trường Kampuchia đang thiếu hụt. 

Ăn cơm xong, sau khi nói chuyện với hai cụ chủ nhà vài câu, tôi xin phép lên giường nghỉ. Tôi cố gắng ngủ chút ít nhưng không tài nào chợp mắt được. Tôi suy nghĩ miên man về những việc sắp tới. Tôi sẽ phải làm gì? Tôi sẽ đi đến đâu? Liệu cuộc vượt biên của tôi có suông sẻ không? Tôi nghĩ đến những người  thân, trong đó có Lan, người yêu cũ tôi, chắc giờ này cũng chưa ngủ vì lo lắng cho tôi.  Khoảng 11 giờ đêm, một người đến dẫn tôi đi ra một cánh đồng. Trời tối đen như mực vì là đêm cuối tháng âm lịch. Tôi bị vấp ngã vài lần nhưng không dám kêu vì biết rằng sẽ nguy hiểm cho tôi và cho cả những người khác nữa. Khi đã ra khá xa ngôi nhà tôi vừa tạm trú, lác đác đó đây thấy vài ánh đèn leo lét của những người đi câu ếch về muộn. Khoảng hơn một giờ sau tôi đến một địa điểm mà tại đó đã có khoảng hơn một chục người cũng đang chờ ở đó. Mọi người tuyệt đối im lặng. Không ai nói với ai lời nào. Khoảng gần hai giờ sáng, người dẫn đường dẫn tất cả chúng tôi đến một bờ sông rậm rạp gần đó. Chúng tôi phải vất vả lội qua một đoạn sình lầy để tới một chiếc ghe nhỏ đã chờ sẵn. Tôi nghe văng vẳng xa xa tiếng gà gáy trong đêm trường tĩnh mịch như tiễn đưa mọi người đi tìm bến bờ tự do. Chúng tôi im lặng bước xuống chiếc ghe nhỏ đó. Khi tôi bước xuống, vì không quen nên chiếc ghe bị chòng chành suýt lật. Mọi người nhìn tôi lo lắng và ái ngại. Có tất cả mười một người trên chiếc ghe nhỏ đó. Khoảng hơn một giờ sau thì chúng tôi tới một chiếc tàu lớn hơn đang đậu sẵn ở một con sông lớn gần cửa biển. Gọi là chiếc tàu lớn nhưng chiều dài cũng chưa tới mười thước và bề ngang cũng chỉ độ gần ba thước mà thôi. Chúng tôi được đưa lên đó và phải ở trong hầm máy chờ đợi thêm hai chiếc ghe nhỏ tới cho đủ rồi mới khởi hành. Một tiếng chờ đợi nhưng sao tôi cảm thấy thời gian dài quá. Cuối cùng rồi chiếc ghe nhỏ cuối cùng cũng tới. Nghe nói chiếc ghe này tới trễ vì bị một số người lạ đã nhân cơ hội lúc chiếc ghe nhỏ vừa nổ máy thì trèo lên nhưng rồi sau đó đã bị đưổi xuống sau một hồi giằng co rồi chiếc ghe đó mới chạy khỏi được. Có tất cả 37 người trong hầm tàu gồm 27 đàn ông và 10 phụ nữ, trong số đó có ba em nhỏ khoảng 13 tuổi.

Thứ Hai 02/05/ 1979 

Chúng tôi phải ngồi trong hầm tàu chật chội khá lâu. Ánh sáng từ vài lỗ thông hơi chỉ vừa đủ soi sáng lờ mờ những khuôn mặt mệt mỏi, rã rời. Nhiều người nằm xuống vì mệt nhưng lại bị những người khác cằn nhằn nên lại phải ngồi dậy. Tôi ngồi bó gối ở một góc hầm.  Vì còn ở trong hải phận Việt Nam nên chủ tàu chỉ cho phép mỗi lần khoảng ba nguười được lên boong tàu cho đỡ mệt cũng như để có thể đi cầu, đi tiểu. Tuy vậy, Nam  -  em bé ngồi cạnh tôi có lẽ sợ quá nên đã đái cả ra quần. Vì bị say sóng, người ngây ngất khó chịu nên tôi cũng không muốn lên trên vì sợ sẽ bị té xuống biển. Nhiều người trong hầm đã bị say sóng rất nặng. Họ không kiểm soát được và đã ói mửa ra những chất bầy nhầy màu xanh, màu vàng và văng cả vào người tôi. Phần tôi, vì có thủ mấy cái bao ny lông nên tôi ói vào những bao đó và cột lại chờ khi lên boong sẽ quăng xuống biển. Nhiều người la lên vì bị người khác ói vào đâu, vào tay. Tôi ngửi thấy mùi nước tiểu ngay bên cạnh tôi. Mặc dù vậy,  chủ tàu vẫn hạn chế không cho người lên boong nhiều vì tàu vẫn còn ở trong vùng nguy hiểm. Bỗng tôi bị chột bụng nên được phép lên trên để đi cầu. Vừa bước lên trên boong, tôi bị chóa mắt vì ánh sáng, bước chân lảo đảo nên phải dừng lại bám chặt vào một cái cọc. Khi mắt đã quen với ánh sáng, tôi từ từ đi lại phía sau tàu và ngồi xuống đi cầu. Mặc dù biển khá yên nhưng thỉnh thoảng con tàu cũng tròng trành qua lại như bị xô đẩy khiến tôi suýt rớt xuống biển. Tôi từ từ trở lại boong tàu hít thở không khí trong lành, ngắm nhìn mặt biển bao la, đâu đâu cũng thấy nước và nước. Tôi hỏi nguời chủ xem tàu đang ở đâu. Người chủ tàu giơ tay chỉ về một đốm nhỏ phía bên trái và nói đó là đảo Côn Sơn. Như vậy tàu sắp ra tớI hải phận quốc tê rồi, hy vọng ra tới đó, có nhiều tàu nước ngoài qua lại và sẽ được họ vớt. Còn đang nói chuyện, bỗng tôi nghe một tiếng la thất thanh từ cuối tàu của một người. Trong lúc đi cầu, người đó đã bị rớt xuống biển. Không thấy anh ta đâu nhưng chủ tàu vẫn yêu cầu cho tàu dừng lại để chờ đợi. Cũng may, anh này là một tay bơi giỏi nên vài phút sau đã bơi lại trở lên tàu. Thật là hú vía! Tôi sợ quá nên vội trở xuống hầm tàu ngay.

Thứ Ba 03/05/1979

Tôi nghe có tiếng chửi, tiếng cãi nhau trên tàu. Tôi đi lên boong. Chủ tàu đang đứng xin lỗi mọi người vì sự sơ xuất của ông ta. Tàu đã tới hải phận quốc tế. Chủ tàu mang chiếc hải bàn ra đóng vào một miếng ván trên thành tàu để cho tiện việc theo dõi hướng đi. Trong lúc dùng búa, không biết luống cuống thế nào mà ông ta vô ý để cái búa đóng xuống trúng cái hải bàn làm cho nó vỡ tan, nước văng tung tóe. Lúc này chỉ trừ những người còn quá say sóng, phần đông đã lên boong tàu. Họ hy vọng sẽ gặp được tàu nước ngoài vớt. Chủ tàu hứa sẽ cố gắng dùng kinh nghiệm đi biển của mình để xem sao vào buổi tối để tìm hướng đi. Rất nhiều người thất vọng vì không mấy tin tưởng vào điều chủ tàu nói. Một người đàn ông định xấn tới gây sự và đánh chủ tàu nhưng rất may có một người khác, trông dáng dấp như một tu sĩ đã tới can ra. Giờ đây ai cũng chỉ hy vọng được một tàu nước ngoài vớt mà thôi. Một chiếc tàu mang cờ Hy Lạp thản nhiên đi qua rất gần, mặc dầu tất cả mọi người trên boong đã đồng loạt loạt đứng lên cởi áo giơ cao để vẫy.  Rồi sau đó lần lượt cũng có nhiều chiếc tàu buôn của những nước khác đi qua nhưng chẳng có con tàu nào đoái hoài gì đến con tàu bé nhỏ, mong manh của chúng tôi mặc dù chúng tôi đã cố gom một số quần aó để đốt lên thành một đống lửa làm hiệu cầu cứu. Mọi người thất vọng. Vài phụ nữ đã khóc vì lo lắng. Có người vì quá chán nản nên đưa ra đề nghị khi thấy tàu buôn nào đi qua thì đốt tàu để cho họ cứu. 

Buổi chiều tự nhiên trời tối đen lai. Từng đám mây đen kéo tới bao phủ bầu trời . Có lẽ do sự phản chiếu của bầu trời nên mặt nưóc biển đã chuyển từ màu xanh sang màu đen quánh. Sắp có mưa và có thể có bão lớn. Chủ tàu yêu cầu mọi người xuống hầm chỉ trừ những thanh niên, nhưng người khỏe mạnh ở lại để lo đối phó và tát nước. Tôi cũng tình nguyện xin ở lại để phụ với mọi người. Để tránh nguy hiểm, tàu được lái chạy vào hướng gần bờ, có lẽ là vùng bờ biển Thái Lan. Gió bắt đầu hú từng cơn và cơn mưa lớn đổ ập xuống. Rồi gió bão tạo ra những cơn sóng lớn dần, có những cơn sóng cao bằng cái nhà lầu mấy tầng đổ ập xuống con tàu bé nhỏ . Vài nguời suýt bị sóng cuốn trôi . Mọi người ai nấy lạnh run nhưng tất cả đều cố gắng cùng nhau chống đỡ với mưa bão. Mưa tạt thẳng vào mặt tôi và mọi người. Ai cũng nhanh tay tát nước. Người tài công môi mím chặt, chân đứng chắc chắn, điều khiển con tàu rất có kinh nghiệm nên đã đưa con tàu trườn lên và vượt qua những ngọn sóng. Con tàu nghiêng qua nghiêng lại. Ông chủ tàu vừa điều khiển chiếc máy bơm đồng thời nhắc nhở mấy người phụ máy căng tấm bạt ra để cố phủ được chiếc ghe càng nhiều càng tốt. Một số đồ đạc bị văng xuống biển, trong đó có chiếc máy tàu dự trữ mà ông vừa mới mang lên để sửa chữa. Tất cả mất hút vào lòng đại dương và không để lại một dấu tích nào. Rôi mưa cũng tạnh dần và cường độ của cơn bão cũng giảm. Trong cơn lo sợ vừa qua, một số người đã đề nghị cho tàu quay trở về Việt Nam để tránh bão cũng như mua thêm một chiếc máy khác và vài chiếc hải bàn nhưng tôi và nhiều người phản đối vì chúng tôi không muốn trở về địa ngục trần gian Cộng Sản nữa. Dù bao nhiêu nguy hiểm đang chờ nhưng chúng tôi thà bị vùi thây dưới lòng biển cả chứ không chịu trở về Việt Nam. Mưa tạnh hẳn và cơn bão cũng qua đi nhưng trời vẫn còn tối đen vì đêm đã xuống. Tôi trở xuống hầm tàu lau người cho khô và nằm nghỉ vì đã quá mệt. Hầm tàu quá nhầy nhụa vì sự ói mửa của một số người trong cơn bão vừa qua mà chưa có thời giờ lau rửa. Cái mùi tổng hợp pha lẫn mùi nước tiểu, mùi thức ăn thiu thật khó chịu nhưng rồi vì mệt quá tôi cũng thiếp đi được một lúc. 

Thứ Tư   04/05/1979   

Trời sáng, tôi trở lên boong tàu. Nguười chủ tàu cho biết theo hướng sao đêm qua thì hiện giờ tàu đang ở trong hải phận Thái Lan. Nhưng vì không có hải bàn nên tàu không dám chạy quá xa bờ, sơ gặp bão không tránh kịp. Mọi người vừa mừng vừa lo. Mừng vì đã thoát cơn bão chiều qua nhưng lại lo vì sợ sẽ gặp hải tặc Thái Lan. Mấy phụ nữ, trong đó có hai cô con gái của chủ tàu thì lặng lẽ lấy nhớt thoa vào khuôn mặt nhợt nhạt và vào nhiều chỗ khác trong người. Theo ống nhòm của người chủ tàu, tôi thấy một đốm nhỏ trắng phía xa. Ngươi chủ tàu cho biết đó là một con tàu khá lớn nên nghĩ có thể đây là một tàu buôn nhỏ nhưng rồi cái đốm trắng đó lớn dần lên và khi tôi nhìn thấy lá cờ Thái Lan vẽ trên thành tàu thì chúng tôi biết là đã gặp tàu đánh cá Thái Lan. Tuy vậy chúng tôi vẫn hy vọng đây là tàu đánh cá của các ngư dân xứ Phật hiền lành. Con tàu đó từ từ tiến lại phía chúng tôi và  khi chỉ còn cách tàu chúng tôi chừng vài thước thì neo lại. Vì hơi bất ngờ nên chúng tôi không có phản ứng gì  và chỉ im lặng chờ đọi. Tôi thấy mấy phụ nữ run rẩy, mặt tái nhợt không còn một chút máu. Đoán được tàu tôi không có súng nên sau đó có khoảng năm tên nhảy xuống biển và bơi qua tàu chúng tôi. Cả năm tên đều cởi trần và đều giắt dao ở lưng quần, chúng trông thật lực lưỡng, khỏe mạnh và hung dữ như những con thú rừng. Ông Thanh, mà trước đây tôi đoán là một tu sĩ đứng ra nói vài câu tiếng Anh để phân bua giải thích với chúng đại ý đây chỉ là một tàu nhỏ chở người tị nạn Việt Nam, nếu chúng muốn gì thì cho chúng tôi biết, chúng tôi sẽ cố gắng thỏa mãn những đòi hỏi của chúng chứ đừng hãm hại chúng tôi. Có thể chúng không hiểu những câu tiếng Anh mà ông Thanh vừa nói nên vẫn tiếp tục ra lệnh bằng tay cho mọi người phải trút bỏ quần áo ra để chúng khám vàng và tiền đô la. Tôi cúi xuống để tránh những ánh mắt man dại của chúng khi tiến lại gần những người phụ nữ. Tôi nhác thấy vài phụ nữ e thẹn ấp mặt vào trong thành tàu khi trên người của họ chỉ còn một chiếc quần lót nhỏ bé. Sau đó chúng lai lục soát tất cả những chỗ mà chúng nghi ngờ trên tàu. Chúng tìm được một ít đô la và một số nữ trang, vàng bạc. Trước khi đi, có hai tên tiến lai phía hai cô con gái của ông chủ tàu dở trò sàm sỡ, chúng rờ rẫm khắp người mặc cho hai cô phản đối la hét. Ông chủ tàu quỳ xuống lạy chúng như tế sao mà chúng vẫn tiếp tục. Một cô phản ứng bằng cách cắn vào tai một tên đang sờ sẫm cô . Tên này tát cô mấy cái tát rất mạnh và ôm lấy cô toan liệng xuống biển. Nhanh như chớp, tôi nhảy lại bồi cho tên này một cú đá rất mạnh khiến tên này đau quá phải buông cô gái ra, nhưng sau đó, tên còn lại đã tới đạp tôi xuống biển. Tôi chới với bơi vào tàu nhưng lại bị tên đó đạp xuống. Sau đó tôi phải chui vào dưới đáy tàu và nấp ở đó chờ đợi. Trước phản ứng khá mạnh đó, bọn chúng bỏ đi và mang theo những thứ chúng đã cướp được. Khi đã nghe tiếng máy tàu chúng đi khá xa, tôi trồi lên tàu trước sự mừng vui của mọi người . Người chủ tàu cám ơn tôi rối rít và nói rằng nếu không có tôi phản ứng mạnh với chúng thì có lẽ bọn chúng đã làm nhục con gái ông. Tự nhiên tôi cảm thấy thân phận con người sao tội nghiệp quá. Cũng là con người với nhau nhưng sao có những sự đối xử với nhau tàn tệ quá. Tôi ngồi nghĩ lại nếu như hồi nãy bọn chúng có súng thì không biết bây giờ tôi có còn sống ngồi ở đây không?

Tôi lại nghĩ tới Lan, người yêu bé nhỏ cùng ở trong ca đoàn nhà thờ Bắc Hà với tôi. Giờ này Lan đang làm gì ? Lan có hình dung được cuộc vượt biển khó khăn mà tôi và mọi người đang gặp phải không ? Tôi nhớ lại buổi chiều hôm trước ngày tôi ra đi. Tôi và Lan đã cùng sánh vai đi bộ dưới những hàng cây dọc con đường Tú Xương yên vắng. Con đường với những hàng cây trải dài bóng mát. Xe cộ không nhiều và người qua lại cũng thưa thớt. Đâu đó có vài cặp tình nhân đang thầm thì trò truyện. Con đường nhạt nắng vào buổi chiều. Tôi  và Lan đã đi bên nhau hơn hai giờ. Chỉ còn mười mấy giờ nữa là chúng tôi phải tạm xa nhau. Thời gian cứ lặng lẽ trôi. Cả hai chúng tôi muốn níu kéo lại và chỉ mong sao cho cả không gian va thời gian đóng băng ngừng lại. Rồi tôi và Lan đến ngồi trên chiếc ghế gần cổng nhà nguyện tu viện Mai Khôi.  Chúng tôi ngồi bên nhau rât lâu, rất lâu. Có  những lúc cả hai cùng im lặng, không nói và chỉ nhin nhau. Chúng tôi đang nghĩ về một tương lai tươi sáng trên một vùng đất mới cũng như nghĩ đến một ngày nào đó sẽ được cùng đoàn người về quang phục quê hương ... . Chiều mai, tôi sẽ tạm biệt Lan để ra một một giáo xứ nhỏ gần bờ biển thuộc tỉnh Phước Tuy để rồi từ đó sẽ lênh đênh trên biển tìm đến bến bờ tự do . Không dằn được nỗi xúc động khi nghĩ đến điều này, Lan đã gục đầu vào vai tôi thổn thức:

 -        Em lo sợ quá anh ạ!

Tôi vỗ vễ an ủi Lan,

 -        Mọi sự dâng cho ơn trên em ạ . Chuyến đi của anh đã được mọi người chuẩn bị hết sức chu đáo. Anh sẽ sang trước và đợi em. Có thể là Mỹ và cũng có thể là Úc, dù ở đâu anh cũng sẽ đợi em.

 -        Em cố gắng lên. Cũng chẳng còn bao lâu nữa . Giấy tờ bảo lãnh của gia đình em cũng gần xong rồi . Anh nghĩ cũng chỉ chừng hai năm nữa là gia đình em sẽ được sang Mỹ . Khi đó chúng ta sẽ gặp lại nhau . Sẽ làm đám cưới . Sẽ đi học . Sẽ có việc làm và sẽ có những đứa con xinh xắn . 

Lan vẫn gục đầu vào vai tôi thổn thức:

 -        Vâng, em nghe anh . Em sẽ cầu nguyện cho anh . Sẽ cầu nguyện cho chúng ta . Sẽ cầu nguyện cho mọi người trong chuyến đi của anh. 

Trời dần tối . Chúngtôi vẫy một chiếc xích lô để về nhà. 

Đó là lần cuối cùng tôi gặp Lan. Giờ này, dù chẳng biết tôi đang ở đâu nhưng chắc chắn Lan đang cầu nguyện cho tôi và mọi người . Nỗi lo sợ vừa qua đã ám ảnh tôi . Không biết tôi có còn sống để đến được bến bờ tự do để có cơ hội gặp lại Lan nữa không ? Rồi tôi lại nghĩ tới anh Quang, người anh cả đã thay cha mẹ hết lòng lo lắng cho tôi, đã gom góp từng chỉ vàng để có tiền cho tôi đi tìm tự do . Giờ này chắc anh Quang cũng đang hồi hộp lo lắng theo dõi thời tiết và cầu nguyện cho con tàu chúng toi được bình yên . Qúa mệt mỏi, tôi dần dần thiếp đi vào giấc ngủ lúc nào không biết.

Thứ Năm  05/ 05/1979                                                                          Con tàu vẫn tiếp tục lênh đênh trên biển . Tôi có cảm tưởng giờ đây con tàu cứ chạy nhưng chẳng biết rồi mình có đến được bến bờ tự do không ? Ai cũng trông chờ vào vận may là tàu được gặp tàu nước ngoài vớt nhưng cũng không hy vọng nhiều vì đây lại là vùng biển Thái Lan mà con tàu tôi thì không dám ra xa nữa. Ai ai cũng uể oải, mệt  mỏi .Tôi lại giỏ đồ lấy ra một miếng sâm nhỏ lén bỏ vào miệng để lấy lại sức vì nghĩ rằng chúng tôi còn phải lênh đênh trên biển một thời gian dài và sẽ còn gặp nhiều nguy hiểm nữa . Tiếng máy tàu vẫn nổ một nhịp điệu đều đều và buồn tẻ. Lương thực cũng cạn dần. Cũng may là nước uống vì nhờ có cơn mưa hai ngày truớc nên cũng còn đủ dùng cho vài ngày nữa . Rồi chúng tôi lại gặp tàu hải tặc Thái Lan lần thứ hai . Lần này, bọn chúng kẹp tàu chúng sát vào tàu chúng tôi rồi nhảy sang bắt mọi người cởi hết quần áo và nằm sấp xuống .  Khi đến gần mấy người phụ nữ, chúng sờ soạng lên thân thể họ một cách sàm sỡ rồi cười lớn tiếng một cách khả ố . Vài chị phản ứng lại thi bị những cái tát tai vũ phu . Ông chủ tàu xua tay van xin chúng tha cho tàu chúng tôi . Sau đó chúng đi sục sạo tìm vàng và đô la . Chúng bỏ đi và mang theo cái máy bơm nước cùng một số vật dụng quý giá . Mọi người ai cũng còn run sợ . Trời bắt đầu tối . Xa xa chúng tôi nhìn thấy những ánh đèn leo lét trên mặt biển . Ông chủ tàu cho biết đó là những thuyền đánh cá nhỏ Thái Lan giăng lưới ban đêm và như vậy sẽ không có bão ở vùng này. Nghe vậy ai nấy lai lo sợ sẽ gặp hải tặc nữa . Chủ tàu liền ra lệnh cho hai nguời phụ máy thay phiên nhau cầm chiếc thùng đựng nước che ống khói tàu để tránh những ánh lửa đỏ phát ra . Ông sợ rằng những ánh lửa này có thể làm cho tàu Thái Lan biết mà tìm tới . Trời nổi giông và mưa nhè nhẹ rồi một đêm bình yên tạm bợ cũng đi qua .

Thứ Sáu 06/05 /1979 

Thôi cũng đành phó mặc cho số mệnh. Tôi nghĩ vậỵ . Con tàu vẫn tiếp tuc chạy trong mệt mỏi . Buổi sang bình yên qua đi và tàu vẫn nhắm hướng Mã lai để đi tới . Buổi chiều chúng tôi lại gặp một tàu đánh cá Thái Lan nữa . Khi thấy tàu Thái Lan gần tới và có mấy tên ra mũi tàu đứng với thái độ đằng đằng sát khí thì ông Thanh đã vội bước ra truớc mũi tàu dùng tay bụm miệng nói lớn vài câu tiếng Anh với đại ý tàu chúng tôi là tàu tị nạn Việt Nam, đã bị cướp mấy lần và bây giờ thì cũng chẳng còn tiền và vàng bạc gì nữa và xin tha cho chúng tôi. Để trả lời ông Thanh, một tiếng 'đoàng' khô khan đã làm ông Thanh rớt tòm xuống biển. Máu loang trên mũi tàu và trên mặt biển. Vài người vội nhảy xuống biển nhưng cũng chẳng thấy tăm hơi ông Thanh đâu . Có lẽ viên đạn đã trúng chỗ hiểm làm cho ông Thanh chết ngay và chìm xuống biển sâu . Nhiều người cuống quýt đọc kinh, niệm Phật. Vài phụ nữ trong tàu lấy ra những lọ thuốc màu đỏ bôi lên người và quần áo để ngụy trang như là mình đang có kinh nguyệt . Đàn ông thì phẫn uất tràn lên mũi khiến con tàu bị nghiêng làm chủ tàu phẳi yêu cầu mọi người bình tĩnh giữ trật tự nếu không tàu sẽ bị chìm! . Cũng may, sau khi bắn chết ông Thanh, tàu Thái Lan tăng tốc độ và bỏ đi . Có thể chúng cũng sợ phản ứng liều lĩnh của những con người đã cùng đường liều chết chung tôi . Con tàu lại lặng lẽ trôi . Ông chủ tàu cho biết tàu sắp qua khỏi vùng biển Thái Lan và sắp tới vùng biển Mã Lai . Hy vọng tới vùng biển Mã Lai sẽ an toàn hơn . 

Thứ Bảy 07/05 /1979 

Vì qúa lo sợ nạn hải tặc Thái Lan nên một số người, trong đó có tôi, đề nghị tàu đổi hướng đi ra xa bờ biển hơn để hy vọng gặp được tàu buôn của các nước phương Tây hoặc có thể gặp được những dàn khoan dầu ngoài khơi . Chủ tàu không đồng ý vì sợ tàu không có hải bàn sẽ bi lạc, hơn nữa con tàu này quá bé nhỏ sẽ không chống chỏi được với những cơn bão, tàu có thể vỡ thành từng mảnh .

Buổi trua hôm đó lại một chiếc tàu Thái Lan tiến tới . Lần này  không ai dám ra trước mũi tàu để nói chyện với chúng nữa . Tàu Thái Lan cặp sát tàu chúng tôi và có khoảng ba tên bước sang thăm dò . Chúng băt mọi người đứng im, giơ tay lên rồi bắt đầu lục soát từng người cũng như tất cả những nơi mà chúng nghi ngờ còn dấu tiền và vàng. Một tên còn bắt mấy người đàn ông há to miệng ra xem có răng vàng không. Có thể nhìn thấy vẻ thảm não của chúng tôi và với kinh nghiệm, chúng biết tàu này đã bị cướp nhiều lần rồi, không còn gì nữa nên chúng rút lui . Tuy vậy, trước khi đi, chúng cố ý lái tàu đâm vào tàu chúng tôi với ý định làm cho con tàu bé nhỏ này vỡ tan tành và  mọi người sẽ bị vùi thây dưới lòng đại dương, làm mồi cho cá mập. Khi biết được ý đồ đó, tôi và mọi người vội la lớn lên để báo cho tài công biết và thật nhanh nhẹn, anh tài công đã bẻ lái tàu theo hướng song song với tàu Thái Lan nên khi tàu chúng đụng vào tàu chúng tôi thì tàu chỉ bị hư hại nhẹ, có hai tấm ván phía trên thành tàu bị bể . Cũng may sau đó chúng để mặc con tàu chúng tôi chao đảo giữa đại dương bao la và bỏ đi . Hai người phụ máy đã dùng những dụng cụ còn lại để gắn lại hai miếng gỗ bể . 

Hai tiếng sau đó, chúng tôi lại thấy một con tàu Thái Lan khác đang tiến lại tàu chúng tôi . Mọi người giờ đây đã qúa mệt mỏi . Chúng tôi đã gặp tàu cướp Thái Lan bốn lần rồi và cũng chưa hoàn hồn khi chứng kiến cái chết của ông Thanh ngày hôm qua . Vừa đói, vừa mệt, giờ đây tâm trạng của ai cũng chùn xuống. Mọi người, kể cả tôi đều phó thác cho số mệnh vì chúng tôi chẳng còn khả năng cũng như vật dụng gì để chống trả lại chúng. Cái chết đang chờ mọi người . Tôi nghĩ phải chi nếu ông chủ tàu còn giữ được cây súng B40 thì giờ đây có thể liều chết chống cự với chúng từ xa và sẽ làm cho chúng hoảng sợ . Trước ngày khởi hành, ông chủ tàu có mua được một cây súng B40 từ một anh bộ đội và đã mang được xuống tàu để giấu nhưng không hiểu sao khi tàu còn đang ở trong hải phận Việt Nam, khi thấy có nhiều tàu đánh cá quốc doanh qua lại, chủ tàu sợ bị lộ nên đã vất xuống biển. Tàu đánh cá Thái Lan ra hiệu cho tàu chúng tôi ngừng lại rồi từ từ cặp sát tàu chúng tôi. Hai người đàn ông trung niên bước qua thăm dò và yêu cầu chúng tôi giơ tay lên, đứng úp mặt vào tường, sau đó ra dấu muốn nói chuyện với chủ tàu . Người chủ tàu quay mặt ra lạy chúng và ra dấu phân bua với chúng là tàu đã bị cướp bốn lần đồng thời chỉ những chỗ bể của tàu cho chúng xem. Nhìn thấy vẻ sợ hãi của chúng tôi cũng như đưa mắt quan sát tàu, chúng hiểu rằng tàu chúng tôi chẳng còn gì ngoài những con người khốn khổ này . Hai tên đó trao đổi với nhau vài câu bằng tiếng Thái, rồi một tên có râu mép gọi chủ tàu lại, lấy một thanh gỗ nhỏ vẽ chữ ' MALAYSIA ' và chỉ tay về hướng trước mặt. Mọi người hiểu ra là chúng muốn chỉ đường cho tàu chúng tôi đến Mã Lai và ai cũng vô cùng ngạc nhiên về thái độ đó của chúng. Chúng chỉ lại hướng đi một lần nữa và thúc giục chúng tôi phải đi ngay rồi chúng trở về tàu của chúng. Ai cũng cám ơn Chúa, Phật đã cứu giúp chúng tôi . Khi biết tàu đã ở gần bờ biển Mã Lai thì tự nhiên ai cũng cảm thấy phấn khởi và khỏe hẳn lên. Mọi người hy vọng sẽ đến được bờ biển Mã Lai vào ngày mai và sau đó sẽ được nhập vào những trại ti nạn của người Việt ở đây . Con tàu tiếp tục chạy theo hướng mà những người trên tàu Thái Lan vừa chỉ . Đêm xuống, mọi người ngủ được một giấc tương đối yên tĩnh. 

Chúa Nhật 08/05/1979 

Trời sáng, khi mọi người thức dậy thì đã nhìn thấy bờ biển Mã Lai ở xa xa. Chủ tàu cho biết tàu đã đi vào hải phận Mã Lai được vài tiếng rồi . Tôi la lớn lên vì mừng rỡ . Đêm hôm qua, trên đuờng tới đây, tàu chúng tôi đã may mắn gặp được một tàu buôn nhỏ Đại Hàn. Tuy tàu họ không vớt chúng tôi nhưng đã cho chúng ôi một ít lương thực, nước uống và thuốc men rồi sau đó còn chỉ cho chúng tôi hướng tiến vào một bờ biển Mã Lai gần nhất. Tàu chúng tôi đang tiến dần vào một bờ biển Mã Lai . Hình như đây là một bãi tắm thoai thoải vì chúng tôi đã nhìn thấy lác đác có vài người ra tắm biển dù bây giờ trời vẫn còn hơi lành lạnh. Khi chỉ còn cách bờ khoảng vài chục mét, chúng tôi đã nhìn thấy rõ một số người đứng lố nhố nhìn ra tàu chúng tôi . Chúng tôi vui mừng giơ tay vẫy và dùng những chiiếc áo còn lại ra dấu cầu cứu . Chúng tôi chờ đợi . Một lúc sau có một tốp lính Mã Lai đi ra bờ biển và chĩa súng về phía chúng tôi ra dấu xua đuổi . Một người lính còn bắn một phát súng chỉ thiên đe dọa cảnh cáo . Chúng tôi lo sợ nhưng sau khi hội ý lại, thấy không thể quay tàu ra biển được nữa vì tàu đã hư hại quá nhiều . Quay tàu ra là chết, sẽ bị gió bão nhận chìm mọi người vào lòng biển cả. Chúng tôi quyết định sẽ đục thủng tàu rồi mọi người sẽ giúp đỡ nhau cùng lội, cùng bơi vào bờ bất chấp sự ngăn cản, đe dọa của những người lính Mã Lai . Đây là chuyện lựa chọn giữa sống và chết và tất cả phải có quyết định dứt khóat mau lẹ . Chúng tôi đã thấy đất liền sau chín ngày đêm lênh đênh trên biển và giờ đây nếu chết thì sẽ chết trên đất liền này. Chủ tàu tìm hai cuộn dây thừng to trao cho anh tài công một cuộn và ông giữ một cuộn. Chỗ tàu đang neo, nước biển không sâu lắm. Tuy vậy để cho chắc ăn, chủ tàu chia mọi người thành hai tốp. Trong mỗi tốp sẽ có vài người đàn ông đi trước rồi đến các phụ nữ và sau cùng là những thanh niên khỏe mạnh và bơi giỏi để đề phòng trường hợp có những người không biết bơi gặp nạn thì có thể giúp đỡ được. Phân công xong, chủ tàu ra lệnh cho hai người phụ máy đục tàu rồi mọi người nhanh chóng rời tàu trong trật tự . Con tàu từ từ chìm xuống đồng thời hai hàng người cũng từ từ chậm rãi tiến vào bờ biển trước sự đe dọa và tức tối của những người lính Mã Lai trên bờ . Tôi cố quay đầu lại để ghi lại hình ảnh con tàu đã đưa tôi và mọi người đến bến tự do trước khi nó chìm hẳn vào lòng đại dương. Tôi thấy mằn mặn nơi khóe mắt . Mãy người lính Mã Lai vẫn giương súng chờ đợi chúng tôi . Khi chúng tôi vừa bước chân lên bờ thì họ liền tập trung chúng tôi vào một chỗ, ai có ý định phản đối thi họ dùng báng súng đánh, họ đấm, đá thẳng tay . Hai người lính đi lấy những vòng dây kẽm gai quây chúng tôi lại ngay trên bãi biển này . Những người lính còn lại thì vẫn giương súng hầm hầm nhìn chúng tôi .  Hình như họ cũng hơi bị bất ngờ nên cũng còn bối rối chưa biết phải xư trí với chúng tôi như thế nào . Chúng tôi bị nhốt như những con vật. Số người hiếu kỳ kéo tới coi càng lúc càng đông. Họ nhìn chúng tôi một cách khinh bỉ và lớn tiếng chửi bới . Chúng tôi bị bất ngờ về cách đối xử này nên chỉ cúi đầu im lặng. Vài phụ nữ sụt sịt khóc. Khoảng mười phút sau có mấy người Tây Phương đi tắm biển sớm đến chỗ chúng tôi chụp hình và dùng mobile phone gọi đi đâu không biết. Tôi đoán họ gọi cho cảnh sát hay cho Cao ủy tị nạn. Nửa tiếng sau có hai chiếc xe cam nhông lớn trên đó có khoảng mười người vừa cảnh sát vừa lính tới . Họ la hét và lùa tất cả chúng tôi lên hai xe đó . Mọi người không ai hiểu họ sẽ đưa chúng tôi đi đâu . Tôi và vài người đoán họ sẽ đưa chúng tôi về một trại tị nan nào đó . Sau vài tiếng đồng hồ chạy ngang qua những thị trấn nhỏ, xe đi vào một con đường hẹp và khúc khuỷu rồi dừng lại ở một bãi trống bên một bờ sông vắng. Họ ra lệnh cho chúng tôi xuống. Một người trong nhóm có lẽ là một người gốc Hoa và có nói được vài tiếng Việt Nam . Họ phát cho chúng tôi hai con dao và bảo đi chặt những lá dừa gần đó về trải để ngủ tạm qua đêm. Họ cũng cho chúng tôi một bao gạo, vài cái nồi cũ và một ít cá khô còn nước thì họ bảo ra sông múc uống. Mọi người rất mệt nên cũng chưa nghĩ  gì đến chuyện ăn uống. Tôi và một số thanh niên đi chặt lá dừa về để trải ra cho mọ người nằm nghỉ . Phụ nữ thì đi kiếm lá cây khô về nấu cơm. Muỗi ở đây rất nhiều. Chúng tôi đốt lửa vừa nấu cơm vừa đuổi muỗi. Có năm người lính Mã Lai canh chừng chúng tôi. Họ ngủ trên một cái chòi cao gần đó để dễ quan sát những sinh hoạt của chúng tôi . Tuy mệt mỏi nhưng nghe ông chủ tàu nói ngày mai thế nào cũng có người của Cao ủy tị nạn tới phỏng vấn nên ai cũng thấy vui mừng. Khoảng mười giờ tối, lính Mã Lai yêu cầu chúng tôi không được đốt lửa nữa và phải im lặng đi ngủ. Chúng tôi tắt lửa nhưng không thể nào ngủ được vì muỗi nhiều qúa . Chúng tôi phải chia nhau cứ một người ngủ thì một người thức để quạt muỗi . Tôi vừa chợp mắt được một chút thì nghe tiếng la của mấy chị phụ nữ . Họ vừa la vừa chạy vì có mấy người lính Mã Lai tới định giở trò sàm sỡ. Tôi vội đốt lửa lên và cùng vài thanh niên chạy lại đó . Lính Mã Lai có vẻ mắc cở vội vã bỏ đi . 

Thứ Hai 09/05 /1979 

Tôi thức dậy thật sớm cùng vài người ra bờ sông rửa mặt. Nước mát lạnh làm cho chúng tôi tỉnh táo . Tôi khẽ huýt một điệu sáo vui chào đón buổi bình minh. Tôi nhìn lại mọi người thấy ai cũng phờ phạc và sụt đi đến mấy ki lô . Tôi cũng cảm thấy thân hình mình nhẹ đi rất nhiều . Khảng 9 giờ, có vài xe chở nhân viên Cao Ủy tị nạn tới, theo sau có khoảng ba xe lớn hơn . Họ làm cuộc phỏng vấn ngắn với từng người rồi điền những chi tiết đó vào những xấp giấy . Sau đó chúng tôi được những chiếc xe này chở về một trại tị nạn gần đó . Đó là trại tị nạn Kotabaru *, trại này nằm trên đất Mã Lai và ở gần biên giới Thái Lan .Trại trưởng là một người Mã Lai còn trại phó là một người Việt Nam. Chúng tôi được phát quần áo, chăn mùng và nhiều dụng cụ cần thiết khác. Chúng tôi được các bác sĩ khám bệnh và cho thuốc men. Buổi trưa có xe chở cơm, thức ăn và nước uống tới . Thức ăn ngon gồm có thịt gà và cá . Ông trại phó đi lập danh sách lý lịch từng người để đưa cho ông trại trưởng lập hồ sơ thanh lọc. 

Thế là sau mười ngày đêm gian khổ, hôm nay tôi đã được ở trong trại tị nạn. Cuộc sống tương đối tạm đủ và chúng tôi chờ được thanh lọc để được đến định cư ở nước thứ ba . Tói hôm đó, một số người tổ chức đọc kinh cầu nguyện cho ông Thanh. Sau khi đọc kinh xong, tôi ngồi xuống môt cái bàn nhỏ viết sẵn hai lá thư để ngày mai nhờ ông trại phó gửi giúp. Lá thư thứ nhất tôi viết cho anh Quang để báo tin cho anh và gia đình biết tôi và mọi người đã đến trại tị nạn Mã Lai bình yên, dĩ nhiên tôi không nói gì về cái chết thảm thương của ông Thanh. Tôi muốn anh tôi có được niềm vui trọn vẹn sau bao ngày mong chờ . Lá thư thứ hai tôi viết cho Lan -  người yêu bé nhỏ của tôi -  trong thư, tôi kể sơ qua cho Lan về những ngày gian khổ trên biển Đông và nói với Lan niềm hy vọng sẽ được gặp Lan trên một đất nước tư do trong một ngày không xa! Tôi vẽ lại những ước muốn cho tương lai của chúng tôi : được sống trên một đất nưóc tự do, được đi học thành tài, đi làm và sẽ có những đứa con xinh xắn . . .

Canberra những ngày giữa thu 

MAI KHÁNH THƯ – PHẠM DOANH MÔN 

* Ghi chú thêm về trai tị nạn Kotabaru: Mới đay khi đọc những bài viết của nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn, tôi được biết ông cũng đã từng ở trại tị nạn Kotabaru trong thời gian này . Chính ông là trại phó của trại này trong thời gian tôi tạm dung ở đó .

Trạch Gầm- Một Giọng Thơ Độc Đáo

       Có lẽ, dính vào viết lách, nên tôi thường nhận được những tác phẩm thơ văn gửi tặng qua bưu điện, hoặc E-mail. Đó cũng là một niềm vui, sự an ủi không nhỏ cho những người cầm bút. Tuần vừa rồi, có một bác từ Houston, Hoa Kỳ gửi cho tôi chùm thơ, và hỏi có biết Trạch Gầm không. Vâng, tất nhiên là tôi đã bắt gặp tên tuổi nhà thơ này, khi đọc và nghiền ngẫm Văn học miền Nam trước đây, và các tác giả sau 1975 ở hải ngoại. Song mới chỉ đọc một vài đoạn trích ở đâu đó của Trạch Gầm, và chưa cho tôi một ấn tượng, hay cảm xúc gì đó đặc biệt. Tuy nhiên, khi nhận chùm thơ này, tôi đọc ngay, và đọc một mạch. Cái tráng khí Trạch Gầm làm cho tôi hơi bị sửng sốt. Do vậy, tôi tìm đọc ông. Và quả thực, thơ văn Trạch Gầm đã cho tôi một cảm xúc thật sâu sắc. Đọc thơ ông, tôi chợt liên tưởng đến nhà thơ Huỳnh Hữu Võ, và Nguyễn Bắc Sơn. Nếu ngôn ngữ thơ của những người lính Huỳnh Hữu Võ, Nguyễn Bắc Sơn mang tính đặc trưng, thì ta có thể thấy rõ cái nét độc đáo trong thi ca Trạch Gầm.

       Nhà thơ Trạch Gầm tên thật là Nguyễn Đức Trạch, người Quảng Ngãi, nhưng sinh trưởng tại Saigon. Ông xuất thân trong một gia đình truyền thống văn chương, bố là nhà báo kỳ cựu Hồng Tiêu Nguyễn Đức Huy và mẹ là nhà văn Bà Tùng Long. Cho nên, Trạch Gầm cũng như những người em của mình (nhà văn Nguyễn Đức Lập, nhà văn Nguyễn Đông Thức) không chỉ ở văn chương chữ nghĩa, mà còn chịu ảnh hưởng rất sâu sắc tư tưởng từ gia đình. Tuy nhiên, ông đến với thơ văn, đi vào cuộc chiến khá muộn. Năm 1965, tròn 23 tuổi Trạch Gầm mới nhập ngũ khóa 21 Trường sĩ quan Thủ Đức, và có mười năm lăn lộn nơi chiến trường. Thời gian này, ông bắt đầu viết lách, và đăng tải rải rác trên các báo trong và ngoài quân đội. Nhưng phải đến sau tháng 4-1975, với gần mười năm cải tạo tù đày, cùng những năm tháng cư ngụ nơi đất khách Hoa Kỳ, cây bút Trạch Gầm mới như có ma lực vậy. Viết không nhiều, song những tác phẩm của ông đã đánh đúng vào tâm lý, chạm đến được tận cùng nỗi đau, sự cảm thông của con người, nhất là đối với những người lính đã trải qua cuộc chiến tranh, tù tội. Vì vậy, tự sự là một trong những thủ pháp nghệ thuật làm nên những trang viết ấy của Trạch Gầm. Cho đến nay, Trạch Gầm mới cho in ấn, xuất bản ba tập thơ: Vụn Vặt, Ráng Chịu, Dấu Giày Chinh Chiến, cùng hai tập truyện: Bên Lề Cuộc Chiến, Chôn Lầm Huyệt Nhớ, và tuyển tập Nhốt Vòng Nhớ Thương. Do vậy, ta có thể thấy, tuy là một nhà thơ, nhưng văn xuôi đã góp phần không nhỏ làm nên tên tuổi Trạch Gầm.

*Chiến Trường, Nơi Ấm Tình Đồng Đội.

       Cũng như Phan Nhật Nam, hay Trần Hoài Thư, ngay từ những ngày đầu cầm súng Trạch Gầm đã nhận ra: “Cái khốn nạn của thế hệ chúng tôi, quê hương tôi, vận mệnh không nằm trong đôi tay của chúng tôi. Vì bọn ngoại bang đã đặt cả dân tộc của chúng ta lên bàn cân buôn bán!”. Tuy mang nặng cái tư tưởng như vậy, nhưng mười năm cầm súng, Trạch Gầm không hề có sự mâu thuẫn, giao động trên đầu súng như nhà thơ, người lính Nguyễn Bắc Sơn. Với ông có sự phân biệt rạch ròi trách nhiệm của người lính. Do vậy đi vào cõi tử sinh, ta vẫn thấy cái hào khí Trạch Gầm, dường như có một chút ngang tàng: “Vào cõi chết ỉ ôi cùng chia chết/ Cầm súng lên rồi… trời đất bằng vung“. (Ngồi Nhớ Củ Chi). Khi đi sâu vào đọc ông, tôi hơi bị bất ngờ và xúc động. Sự rung động ấy không hẳn vì tài năng miêu tả, trần thuật, mà bởi nghệ thuật đưa khẩu ngữ vào thơ văn của Trạch Gầm. Ngoài sự dân dã đó, ta còn thấy thơ Trạch Gầm đều có nhân vật, với những đại từ nhân xưng được cho là bỗ bã, một điều tối kỵ trong thơ văn từ trước đến nay. Tuy nhiên, đọc ông dường như cái bỗ bã ấy đã trở nên nhẹ nhàng và gắn kết thân mật hơn, kể cả khi viết cho người tình: “Tao ở tù lâu, mày lấy chồng cũng phải/ Tao ra tù, mày bán máu đãi tao/ Miếng bông băng trên khủy tay run rẩy/ Tao khóc đã đời… “. Vâng, âu đó cũng là tài năng, sự độc đáo trong thi ca Trạch Gầm vậy. Và cái sự dân dã, độc đáo ấy, đã gọi tên, đi thẳng vào cái tàn khốc của chiến tranh, nỗi đau của con người:“Mỗi tấc đất được giữ bằng xương máu/ Thằng vừa chôn bị hất lên bởi pháo/ Thằng bị thương chưa bó… lại bị thương“ (Dấu giày chinh chiến). Song nó cũng đã làm dịu ấm lại tình bạn bè, đồng đội nơi binh đao, khói lửa ấy: “Tao với mày đạp chân qua bao bến/ Bến Nẩy, Bến Mương, Bến Dược, Bến Đình/ Đất Củ Chi này, mỗi lần nhắc đến/ Đã đến rồi thằng nào lại nỡ quên/ Dân đánh đấm bọn mình thường lắm bạn/ Địa danh nào chẳng có đứa đâu lưng/ Có lắm lúc khề khà trong lửa đạn/ Lại lắm khi ngồi cạn chén rưng rưng.” (Ngồi Nhớ Củ Chi).

       Nếu chưa đọc Lữ Quỳnh, hay Phạm Tín An Ninh, hoặc Thảo Trường… thì có lẽ, tôi không thể tưởng tượng ra được cái bi thương của người lính khi đọc: Trở lại Bình Long của Trạch Gầm. Có thể nói, đây là một bài thơ hay của Trạch Gầm, và cũng là một trong những bài thơ hay nhất viết về chiến tranh, thân phận người lính của nền Văn học Việt Nam. Sự tàn khốc mang tính chân thực ấy, đọc nó, tôi phải sởn gai ốc, khi ngồi viết những dòng chữ này:

“Cũng nơi đây… ta bò ra ao rau muống
Quơ đại ít về nấu bát canh tươi
Rau dính tóc tai bay mùi thum thủm
Ngập dưới ao… có mấy chục xác người
Cũng nơi đây… ta đắp mồ cho bạn
Vừa quay lưng xác bạn lại bật tung
Mỗi thước đất cài trăm ngàn mảnh đạn
Ta, sống nhăn, hóa kiếp… gọi anh hùng“

        Giữa chiến trường khốc liệt, và gian nan là thế, song hình ảnh người lính, lòng nhân đạo vẫn hiện lên đậm nét trong thơ Trạch Gầm. Với ông, nỗi đau, sự mất mát xóa nhòa ranh giới bạn và thù: “Hai thằng cắn răng bò qua bao xác/ Xác bạn xác thù trộn lẫn đau thương“. Và dưới bom rơi, đạn nổ không làm cho người lính Trạch Gầm run sợ, vậy mà cái tình người, tình đồng loại đã khiến ông phải rưng rưng đến nghẹn ngào:

“Cũng nơi đây… ta cứu người con gái
Gởi trực thăng di tản về Bình Dương
Trực thăng nổ khi vừa rời mặt đất
Ta điếng hồn như vừa nuốt phải xương“ (Trở lại Bình Long)

        Nếu “Trở lại Bình Long“ ngoài sự tàn khốc, trùm lên tất cả là lòng nhân bản, tình đồng loại, thì đến với “Trở lại Long Khánh“ Trạch Gầm đi sâu vào cái tình đồng đội, cùng chia sẻ nỗi đau mất mát, với sự ngậm ngùi, cảm thông: “Cầm ly rượu liếm môi còn máu bạn/ Hai thằng cười nước mắt ngập tràn ly“. Và nỗi vui, buồn lo âu ấy, luôn ám ảnh trong lòng thi nhân. Với tâm trạng như vậy, song những câu thơ có tính khẩu ngữ dung dị vẫn ấm tình người lính ở nơi địa đầu sinh tử: “Sợ bàn rượu thiếu một thằng mất sướng/ Thiếu một thằng là hụt hẫng niềm vui/ Đời lính chiến bao phen trào nước mắt/ Tìm cái bắt tay… đất sập, lủng trời“. Có thể nói, Trở lại Long Khánh không phải là bài thơ hay nhất của Trạch Gầm, nhưng có những câu thơ (mang) hình tượng rất đẹp:

“Tựa vách đá mòn bao lưng chinh chiến
Bỗng dưng thèm hai tiếng gọi mầy tao
Tiếng gọi mầy tao, những chiều tắt nắng
Dựng mặt trời bằng ngàn ánh hỏa châu“

        Trạch Gầm đã bộc lộ và gửi cảm xúc của mình vào nhiều thể loại, từ lục bát, ngũ ngôn cho đến thơ tự do… Nhưng phải nói, những bài thơ hay của ông đều thuộc thể bát ngôn. Một thể thơ không quá gò bó bởi niêm luật. Và“Đêm Giao Thừa Của Lính” là một bài thơ như vậy. Với tôi, đây là bài thơ tiêu biểu nhất về tâm trạng của người lính nơi trận tiền giữa giờ phút thiêng liêng (của đêm giao thừa). Bài thơ như một một lời an ủi, tự ru lòng mình vậy. Giữa núi rừng sâu thẳm, trong cái phóng khoáng, dường như có một chút ngang tàng, dường như ta vẫn thấy được cái an nhiên tự tại của người lính. Và cái giây phút thiêng liêng ấy, họ vẫn muốn sum họp, sẻ chia cùng đồng đội những người đã nằm xuống: “Chừa vài chén cho những thằng nằm xuống/ Gọi nó về cùng ngồi uống cho vui“. Tôi đã đọc khá nhiều thơ văn viết về chiến tranh, song thành thật mà nói, rất ít người viết về đồng đội sâu đậm như Trạch Gầm:

“Bày ra mầy… một vài chai rượu đế
Giữa núi rừng còn hương vị nào hơn
—
Ai cấm mầy không được quyền mơ ước
Cứ vẽ ra vài dáng dấp phố phường
Cài lên đó thêm vài hàng nước mắt
Y chang rằng mình cũng có người thương
Bất bình hả… lia lên trời vài loạt
Nhớ cài nhiều đạn lửa đốt màn đêm
Soi rọi thử lại khoảng đời phiêu bạt
Khóc hay cười cùng bè bạn anh em…“

        Có thể nói, thơ Trạch Gầm ghim được vào lòng người đọc như vậy, nhất là những người lính, bởi tính chân thực. Mỗi địa danh, mỗi trận đánh đều mang dấu ấn của lịch sử. Bạn bè, đồng đội ông là những con người thực, tên tuổi thực. Mỗi câu thơ như một mũi khoan xoáy vào lòng người vậy: “Vợ thằng Dấm đấm ngực tao bình bịch/ Chồng em đâu, chết rồi hả anh Hai”. Cho nên, sống hay chết đều để lại những nỗi đau, với kỷ niệm buồn sau chiến trận. Và Trạch Gầm như một người thư ký, cần mẫn ghi lại bằng thơ. Âu đó cũng là sự giải tỏa nỗi lòng Trạch Gầm, và cho cả đồng đội ông.

*Những Ngày Tháng Tư – Với Linh Hồn Rách Nát.

       Và tháng Tư đến, cái nhận thức, tư tưởng ngay ban đầu của Trạch Gầm đã trở thành hiện thực. Thân phận đất nước nói chung, và người lính nói riêng đã được đặt lên bàn, để cân đong đo đếm. Người lính ấy, không thể tự quyết số phận của mình trên chiến trường. Chỉ với hình ảnh một ông tướng thăm dân và thị sát, rồi không bao giờ trở lại, Trạch Gầm đã cho ta thấy rõ cái bản chất của cuộc chiến này. Sự phũ phàng, xảo trá, và lưu manh đó đã đưa đất nước, con người vào đường cùng, ngõ cụt. Và Nhật Ký Tháng Tư là một bài thơ như vậy của Trạch Gầm: “Hai tám tháng Tư, ta ra lộ Một/ Gặp ông tướng vùng thị sát thăm dân/ Ông nói lung tung, ông thề sống chết/ Ông nói xong rồi, ông bay biệt tăm“. Có thể nói, Nhật Ký Tháng Tư là một bài thơ điển hình, chân thực nhất của Trạch Gầm về những ngày tháng tang thương này. Lời thơ tự sự, với những hình ảnh so sánh: mất/ còn, làm cho người đọc phải nghẹn ngào, xót xa:

“Hai chín tháng Tư, Biên Hòa xơ xác
Ta về Sài Gòn ngang qua nghĩa trang
Ta đứng nghiêm chào bạn ta đã chết
Như tự chào mình – nát cả tim gan.
Ba mươi tháng Tư, ta ôm mặt khóc
Trên cầu Sài Gòn – cạnh phố Hùng Vương
Mười năm binh đao, mười ngày kết thúc
Ta còn nguyên, mà mất cả Quê Hương…“

        Vậy là, người lính Trạch Gầm vẫn còn sống để trở về, nhưng linh hồn dường như đã mất. Sự chán chường, và vô nghĩa ấy, buộc ông trải vào những trang thơ. Lời trước nghĩa trang, tuy không phải là bài thơ hay của Trạch Gầm, song nó tiêu biểu cho cái diễn biến tâm lý chung (rất sâu sắc, chân thực) của người lính thất trận ở những ngày này. Vẫn biện pháp tu từ so sánh, đoạn trích dưới đây cho ta thấy rõ điều đó:

“Mầy đã hơn tao vì mầy đã chết
Hưởng chút lễ nghi hưởng chút ân cần
Có được người thân cho lời nuối tiếc
Còn tao bây giờ sống cũng như không“

        Và sau cuộc chiến, tù cải tạo là con đường duy nhất của người lính. Lững thững vô tù mà Trạch Gầm vẫn không thể tin miền Nam đã sụp đổ:“Ngày mất nước không tin mình thua cuộc/ Tuổi mới hăm đã lững thững vô tù/ Vai nhẹ tếch quải vài dòng nước mắt/ O Huế nào đã khuấy đọng lu bu…“. Cái phũ phàng, và bất ngờ ấy, dường như không chỉ riêng ở người lính Trạch Gầm, mà ta còn bắt gặp trên trang văn Phan Nhật Nam, và cả Trần Hoài Thư nữa. Họ đều nghĩ: “hết chiến tranh anh sẽ về Nha Trang dạy học và cưới em“ (Trần Hoài Thư). Nhưng buồn thay, các bác cùng dắt tay nhau vào rọ cả. Ở nơi chuồng người Hoàng Liên Sơn với những điều trớ trêu, và nghịch lý đó, chẳng biết các bác có gột rửa được tâm hồn hay không? Nhưng đọc những câu thơ khí chất Trạch Gầm thấy người hơi rung rinh, sảng khoái: “Ngươi nói trăm điều: một điều không biết/ Ngươi là thá gì mà… cải tạo Ta?“. Có thể nói, tù đày, chết chóc chưa hẳn là điều đáng sợ, mà nỗi đau tinh thần mới là sự ám ảnh, tang thương nhất đối với người lính thất trận. Và nỗi đau ấy, vượt ra khỏi những trang thơ, buộc Trạch Gầm phải đến với văn xuôi, truyện ngắn. Tôi đã tìm đọc một số truyện của ông trên internet, nhưng có thể nói, Cháy Giữa Mùa Xuân là truyện ngắn độc đáo, hay nhất của Trạch Gầm. Độc đáo bởi, lần đầu tôi được đọc một tù cải tạo viết về gái gú bán mua rất sinh động và chân thực ở ngay chốn lao tù. Và ở đó cũng cho tôi thấy cái tình người vẫn còn sót lại ở nơi địa ngục trần gian này: “Tôi thì không như mấy thằng trong trại, chúng chỉ biết coi tù, rắc rối bỏ mẹ xử lý chẳng có chút chi là tình người…Với tôi ông muốn nói gì cũng được tất, chuyện xưa chuyện nay, hát nhạc vàng, hát vọng cổ… ngồi trước mặt tôi các ông không nên chửi đảng, thế thôi“. Với từ ngữ, lời thoại dân dã, mộc mạc, cùng thủ pháp châm biếm, Trạch Gầm cho người đọc tiếng cười thật chua chát. Trích đoạn lời thoại giữa nữ xã đội trưởng giám sát với những người tù phá đá nung vôi dưới đây, sẽ cho ta thấy rõ điều đó:
“Trong 6 thằng bọn anh thật mà nói chẳng có thằng nào còn giữ được cái đồng hồ. Nếu trong trại còn có đứa nào yếm được thì anh sẽ cố kiếm mua cho em. Có điều em bảo gì gì cũng được anh lại không hiểu gì cả…
Nở cười:
Gì gì em muốn nói ở đây là chất tươi đó mà, nói toẹt ra là gái đấy.
Điệp chận lời:
-- Xã hội chủ nghĩa mà còn lưu hành cái món nầy sao? Anh cứ nghĩ là được giáo dục đến nơi đến chốn hết rồi chứ.
-- Ôi! cái nghề có từ đời thượng cổ, càng đói rách thì càng sanh mầm như nấm gặp mưa. Nói cho anh rõ ngoài Yên Bái đánh một quả năm tì, trong làng mộc mạc, giá hữu nghị chỉ có ba tì… các anh, anh nào cũng sức trai hừng hực. Những ngày mà bọn tôi còn trong rừng núi Trường Sơn, nhiều đồng chí nam bị sốt ác tính vật còn như tàu lá, thế mà thấy các đồng chí nữ tắm suối vẫn ngẩng đầu lên xin tí tình“
        Đọc Cháy Giữa Mùa Xuân, ta thấy rất nhiều tình tiết đan xen tạo nên bức tranh đa màu. Ở đó, ta không chỉ thấy được nỗi thống khổ của những tù nhân, mà còn thấy được cái bi kịch của cả một xã hội. Sự tàn nhẫn, mông muội của cường quyền đẩy con người đến đường cùng không lối thoát. Và với hình thức hư cấu (thằng bé hóa thành tinh) Trạch Gầm muốn nhắc đến một điều, quả báo là có thực chăng:
“từ cái lò này, trước khi các anh ra ba năm, có một đứa bé mới sanh bị quăng cháy trong lò. Con bé chồng đi bộ đội biệt tăm biệt tích, hiu hiu cùng bố chồng đơn chiếc tự dưng có bầu. Con bé bị hành lên xách xuống bởi ủy ban nhân dân, bởi hội phụ nữ toàn dân góa bụa, cứ muốn phăng cho biết ai là tác giả. Con bé cắn răng cho đến ngày sanh. Thằng bé vô tội cháy giữa mùa xuân. Con bé vào tù, người cha chồng phát điên, cửa lò vôi bị khép lại. Dân làng chẳng có người nào dám mò đến đây vì họ cho rằng thằng bé thành tinh mỗi năm vật vài tay già trong làng để trả thù cho mẹ nó. Chuyện đấy, tôi không hiểu tại sao các anh không bị thằng bé hành, có thể các anh là tù, là cái tận cùng của mạng số.“
* Con Phố Tha Phương- Lặng Lẽ- U Sầu.
“Con phố tha phương- lặng lẽ- u sầu“ có lẽ là câu thơ buồn nhất của Trạch Gầm, khi đặt chân tới Mỹ. Và tôi cũng mượn nó để (làm tiêu đề) viết cho phần kết về ông. Nỗi u buồn đó, phải chăng nhà thơ không, hay chưa tìm được tiếng nói chung, một tâm hồn đồng cảm: “Đất Mỹ tự do, mà vẫn thấy buồn/ Mười mấy năm tù khổ thì có khổ/ Nhưng bạn bè cùng một nỗi nhớ thương“. Thật vậy, trước thực trạng lòng người chia năm xẻ bảy ngay trên mảnh đất tự do này, với phép hoán dụ, Trạch Gầm đã gửi cái chán chường ấy vào thi phẩm: Nói với bạn bè. Có thể nói, đây là một trong những bài thơ hay, và chân thực nhất của Trạch Gầm viết trong thời gian này. Nó đã được nhạc sĩ Nguyễn Văn Thành phổ thành ca khúc cùng tên:

“Tao bây giờ không tiền mua rượu uống
Mà vẫn say… say ngút với nỗi buồn
Nhìn thiên hạ tranh nhau quyền yêu nước
Mấy chục năm ròng – Nước vẫn tang thương”.

        Với Trạch Gầm, thân phận người lính nơi chiến trường, hay nơi núi rừng Hoàng Liên Sơn, hoặc ở nước Mỹ tha phương thì vẫn áo đời tơi tả. Những câu hỏi tu từ trong thơ, dường như Trạch Gầm không tìm lời giải đáp. Song như “có nụ buồn” quặn xoắn trong lòng người vậy:

“Hốt vài nụ cười tha phương đất lạ
Có nụ buồn nào có tuổi không em
Anh vẫn là anh áo đời tơi tả
Xô mộng lưng trời… té ngả té nghiêng” (Nói cùng buồn)

        Với thực trạng (thiên hạ tranh nhau quyền yêu nước) ấy, Trạch Gầm chỉ còn biết gửi hồn vào những trang thơ, rồi mở ra một lối đi riêng cho mình. Do vậy, ta có thể thấy, tình yêu quê hương và nỗi nhớ đồng đội vẫn thường trực trong ông: “Thêm một ngày lưu lạc/ Thao thức cùng Quê Hương/ Bạn bè còn bao đứa/ trắng đời giữa tuyết sương” (Nỗi nhớ không nguôi).
        Tuy viết không nhiều, nhưng mảng thơ thời sự xã hội góp phần không nhỏ làm nên cái chất độc đáo Trạch Gầm. Với thân đất khách, hồn nơi quê nhà, cho nên một sự kiện nhỏ xảy ra ở quê hương cũng làm cho ông day dứt. Lời cho Lê Thị Công Nhân là một bài thơ, hay một lời cảm phục, một sự phẫn nộ của Trạch Gầm, khi nghe tin cô bị bắt. Có thể nói, thơ thế sự của Trạch Gầm luôn đứng về phía lẽ phải, mang hơi ấm của sự đồng cảm đến với những con người cô đơn, bị trị. Tự do dân chủ là tư tưởng xuyên suốt trang viết của ông: “Người con gái ấy/ Đủ điều kiện, sống một mình an lạc/ Đã bỏ nụ cười vì nhìn thấy chung quanh/ Những khổ đau, những đày đọa, những bạo hành/ Bởi những kẻ/ Tự vỗ ngực xưng mình có công cùng đất nước”. Và ngòi bút ông chọc thẳng vào ung nhọt của xã hội, nhất là những kẻ bán rẻ Tổ quốc và lương tâm. Lời thơ dồn nén uất ức, nhưng thẳng thắn, với khẩu ngữ mang giọng điệu hài hước làm cho người đọc phải bật ra tiếng cười chua xót, và căm phẫn: “Ð.M. cho tao chửi mầy một tiếng/đất của cha, ông sao mầy hiến cho Tầu.”. Dù sức đã cùng, lực đã kiệt, và sống xa cả chục ngàn cây số, người lính Trạch Gầm vẫn nặng lòng với đất, quê hương. Do vậy, không chỉ dừng ở đó, Trạch Gầm truy vấn đến cùng trách nhiệm của người lính mang danh bộ đội nhân dân, mỗi khi đất nước có sóng gió, hiểm nguy:

“Là bộ đội nhân dân…
Sao mầy đi bảo vệ
Một lũ đầu trâu hút máu Đồng Bào
Một lũ đầu trâu hiến đất cho Tàu
Tác quái lộng hành… giam người Yêu Nước
Tổ Quốc lâm nguy sờ sờ trước mắt
Non nước đang cần Bộ đội Nhân Dân
Cần những thằng đã từng nặng lời thề thốt
Quyết tử để Tổ Quốc sống còn…” (Bộ đội nhân dân)

        Có thể nói, thơ Trạch Gầm chân thực, và mộc mạc, dễ hiểu, không kén người đọc. Cho nên, từ tầng lớp trí thức cho đến bình dân đều đồng cảm yêu mến văn thơ của ông. Trên một trăm bài thơ của Trạch Gầm đã được mười sáu nhạc sỹ phổ nhạc, đã minh chứng cho điều đó. Mỗi bài thơ của ông là một trang nhật ký, một trang sử, hay một hoài niệm về một thời chinh chiến, và tù đày. Cũng như Phan Nhật Nam, hay Phạm Tín An Ninh… tôi nghĩ, cả cuộc đời Trạch Gầm không thể bước ra khỏi cuộc chiến này.
        Tôi chưa từng gặp gỡ, và quen biết Trạch Gầm, đọc và viết về ông trong thời gian trên chục ngày, sau giờ làm việc. Do vậy, chắc chắn không thể đào bới hết, và còn nhiều sai sót về văn thơ Trạch Gầm. Nhân tháng Tư, tôi viết bài này như một lời tri ân đến bậc tiền bối vậy.

Leipzig ngày 4-4-2022
TG : Đỗ Trường
(From : Oanh Lê)