Chiếc vòng đeo cổ

Henri René Albert Guy de Maup***ant (sinh ngày 5-8-1850 mất ngày 6-7-1893), nhà văn Pháp, được xem là bậc thầy của truyện ngắn, đại diện trường phái Tự nhiên, thường miêu tả cuộc sống con người giữa những định mệnh và áp chế xã hội với những tan vỡ, bi quan. Maup***ant, theo Gustave Flaubert, những truyện của ông có cá tính và hiệu quả riêng biệt, kết thúc dường như dễ dàng. Nhiều truyện được viết trong thời gian chiến tranh Pháp-Đức vào các năm 1870, mô tả sự phi lý của chiến tranh và những thường dân bị rơi vô tình trạng mất tự chủ.

Ông đã viết 300 truyện ngắn, 6 tiểu thuyết, 3 tập du lịch, 1 tập thơ. Truyện xuất bản đầu tiên của ông, “Bánh Bao” năm 1880, được coi là một tuyệt tác.

                                                                                                                                                  Guy de Maup***ant
                                                                                                                                                  Hồng Đăng lược dịch

Cô gái là một trong những người đẹp, duyên dáng, vì số phận phải sinh ra trong gia đình thư ký. Không của hồi môn, không kỳ vọng, không ai biết, không được hiểu, được yêu, không được bất cứ người đàn ông giàu có và tiếng tăm kết hôn nên cô bằng lòng lập gia đình với một thư ký của Bộ Hướng dẫn Công cộng.

Cô ăn mặc giản dị vì không thể mặc đẹp. Tính khéo léo tự nhiên, thanh lịch, mềm mỏng là nền tảng thứ bậc của họ và làm cho phụ nữ bình dân trở thành người đàn bà tuyệt vời.
Loisel đã chịu đựng nhiều, cô cảm thấy mình được sinh ra để tận hưởng những món ngon, xa xỉ. Nhưng cô đau khổ vì sự nghèo nàn của nhà mình, các bức tường trần trụi, ghế bàn tồi tàn, màn cửa xấu xí. Các thứ đó, đối với một phụ nữ khác đẳng cấp như cô, sẽ có cảm giác bị tra tấn và tức giận. Hình ảnh người nông dân bé nhỏ vùng Breton làm công việc nhà cho cô đã khơi dậy những giấc mơ của mình. Cô nghĩ tới các phòng khách yên lặng treo thảm Ðông phương, được chiếu sáng bởi các chân đèn cao bằng đồng, hai người hầu mặc quần sọt ngồi trên ghế bành ngủ gục gần bếp lò. Cô nghĩ đến các phòng tiệc lớn, tường treo lụa cổ, tủ đầy thức ăn ngon kỳ lạ, phòng tiếp tân thơm nước hoa dành cho bạn bè nói chuyện với nhau sau 5 giờ, cùng nhiều người đàn ông tiếng tăm, luôn được săn đón, những người mà các bà thèm muốn và mong đợi được chú ý.

Khi cô ngồi ăn tối, trước chiếc bàn tròn trải khăn dùng cho 3 ngày, đối diện là chồng cô, người mở nắp tô súp lớn, nói với giọng thích thú.

– Ah, ngon quá! Ðâu có món nào ngon hơn súp này.

Cô nghĩ tới những bữa ăn ngon, với dao nĩa bạc sáng bóng, với thảm thêu trên tường về các nhân vật cổ đại và loài chim lạ bay giữa rừng cổ tích. Cô cũng nghĩ tới các món ăn được dọn trên dĩa tuyệt đẹp và những lời thì thầm tán tỉnh, lắng nghe với nụ cười giống tượng nhân sư trong lúc đang ăn miếng cá hồi hoặc cánh chim cút
Cô không có áo choàng, không nữ trang, không có gì hết. Cô thích những món đó. Cô nghĩ rằng sẽ có được. Cô thích nhiều thứ để tự hài lòng, và được săn đón. Cô có người bạn cũ ở trường tu viện, người bạn giàu, là người mà cô không muốn gặp nữa vì cô thấy quá buồn cho mình khi về nhà.

Vào một tối, chồng cô về với vẻ chiến thắng, cầm một phong bì trên tay.

– Ðây!

Anh nói.

– Có cái này cho em.

Cô xé phong bì thật nhanh, lôi ra cái thiệp in những dòng chữ:

“Bộ Trưởng Hướng dẫn Công cộng và Bà Georges Ramponneau vinh hạnh kính mời ông và bà Loisel đến dự buổi dạ tiệc ở sảnh đường vào tối thứ Hai, 18-1”.

                                 Hồ Đắc Vũ

Thay vì vui mừng như chồng cô hy vọng, cô ném thiệp mời lên bàn, lầm bầm:

– Em làm gì với chuyện này?

– Sao vậy cưng? Anh nghĩ rằng em sẽ vui. Em chưa bao giờ ra ngoài, và đây là dịp tốt. Khó khăn mới có được. Ai cũng muốn dự, và được tuyển chọn, họ không cho nhiều thiệp mời đối với thư ký. Cả thế giới quan chức sẽ có mặt ở đó.
Cô nhìn chồng với cặp mắt bực bội, nóng nảy nói:

– Vậy, em mặc gì đây?

Anh chồng lắp bắp:

– Sao? Cái áo choàng em mặc đi nhà hát, rất đẹp đối với anh.

Người chồng ngưng lại, bối rối thấy vợ mình khóc. Hai giọt nước mắt lớn lăn tròn từ khóe mắt tới
khóe miệng cô.

– Chuyện gì vậy?

Anh hỏi.

Bằng một cố gắng chế ngự nỗi buồn của mình, cô trả lời với giọng bình tĩnh trong khi lau gò má đầy nước mắt:

– Em không có áo choàng, vì vậy em không thể tới tiệc. Ðưa thiệp mời của anh cho bạn đồng nghiệp vì vợ của họ có đủ y phục hơn em.

Anh chồng thất vọng, tiếp tục:

– Lại đây, Loisel. Tốn bao nhiêu vậy em? Một áo choàng thích hợp và em có thể dùng trong các dịp khác, kiểu đơn giản.

Cô nghĩ ngợi vài giây, tự hỏi cỡ bao nhiêu tiền mình có thể nói, để không bị từ chối ngay bởi ông chồng thư ký kinh tế.
Cuối cùng thì cô lưỡng lự trả lời:

– Em không biết chính xác, nhưng em có thể lo chuyện này với 400 quan.

Mặt người chồng hơi tái, vì anh đã để dành số tiền cỡ đó, dùng mua súng cùng với các bạn đi bắn chim sơn ca vào ngày Chúa Nhật trong mùa Hè tới tại Nanterre. Nhưng anh nói:

– Rất tốt! Anh sẽ cho em 400 quan, cố mua được áo choàng đẹp.

Ngày dự tiệc gần kề và Loisel có vẻ buồn, khó chịu, lo lắng. Áo choàng của cô đã sẵn sàng. Vào một buổi tối, chồng cô hỏi:

– Chuyện gì vậy? Ba ngày rồi em rất kỳ cục.

Cô trả lời:

– Thật khó chịu khi em không có trang sức nào. Không có gì, sẽ thấy em rất nghèo nàn. Chắc em không nên đi quá.
– Em có thể đeo hoa thật.

Chồng cô nói:

– Rất là thời trang vào lúc này. Chỉ 10 quan em có thể được 2, 3 hoa hồng tuyệt đẹp.

Cô không bị thuyết phục.

– Không! Không có gì nhục nhã khi bị thấy nghèo trong những người đàn bà giàu.

– Sao em ngốc vậy?

Chồng cô la lên:

– Bà Forestier, hỏi bả cho mượn vài món nữ trang. Em thân tình nên mượn được.

Cô thốt lên tiếng khóc vui mừng:
– Ðúng vậy! Sao em không nghĩ ra.

Hôm sau, cô đến nhà Forestier và nói với bà điều phiền muộn của mình.

Bà Forestier bước tới chiếc tủ kiếng, lấy hộp nữ trang, mang lại, mở ra và nói với Loisel:

– Chọn đi cưng.

Ðầu tiên cô thấy vài vòng tay, vòng đeo cổ ngọc trai, tới một thánh giá vàng kiểu Venis nạm đá quý. Cô thử các thứ ấy trước kính, do dự và không thể quyết định, cô hỏi:

– Bà còn nữa không?

– Tại sao, coi thêm đi, không biết bạn thích gì?

Bất ngờ cô tìm thấy trong hộp, một vòng kim cương tuyệt đẹp khiến tim cô rộn ràng vì ham muốn. Tay cô run lên khi cầm lấy nó. Cô đeo vào chiếc cổ cao và ngây ngất nhìn mình trong kiếng.
Cô ngập ngừng hỏi:

– Bà sẽ cho tôi mượn vòng này, chỉ món này thôi, được không?

– Dĩ nhiên là được rồi.

Cô ôm chầm lấy bà ta, hôn thắm thiết, ra về với món nữ trang mình thích.

Ðêm dạ tiệc, Loisel đã thành công lớn. Cô đẹp hơn các người đàn bà khác có mặt, lịch thiệp, duyên dáng, và vui chơi tự nhiên. Bao nhiêu đàn ông nhìn cô, hỏi tên, tìm cách được giới thiệu. Tất cả tùy viên của Bộ mong được nhảy Valse với cô. Cô được ông Bộ trưởng chú ý. Cô hân hoan nhảy múa và say đắm trong niềm vui, trong sự chiến thắng với vẻ đẹp của mình. Trong hào quang thành công, trong đám mây hạnh phúc bao gồm tất cả ngưỡng mộ, những điều này đã thức tỉnh cảm giác chiến thắng ngọt ngào từ trái tim người phụ nữ.

Cô rời dạ tiệc vào 4 giờ sáng. Chồng cô đã ngủ từ nửa đêm trong phòng nhỏ với 3 người đàn ông khác, cũng có vợ đi dự dạ tiệc.
Anh chồng ném cho cô chiếc khăn quàng, loại khăn bình dân thường dùng, vẻ nghèo nàn của khăn tương phản với bộ đồ dạ tiệc. Cô cảm thấy điều này, và muốn trốn đi để không bị nhận ra bởi mấy bà khác, đang choàng những bộ áo lông đắt tiền.

Chồng cô giữ lại, nói:

– Ðợi một chút. Ra ngoài em sẽ bị cảm. Anh gọi xe.

Cô không nghe lời anh, chạy biến xuống cầu thang. Khi các bà tới đường phố, họ không có xe và bắt đầu tìm một chiếc. Họ đi về phía sông Seine, run rẩy lạnh. Cuối cùng thì họ tìm ở cầu tàu một chiếc xe thuê cũ.
Xe đưa họ về nhà trên đường Des Martyrs, đáng buồn thay, họ phải leo cầu thang lên các căn nhà hẹp.

Mọi thứ coi như xong với cô. Còn anh chồng thì cho biết phải có mặt ở Bộ lúc 10 giờ sáng hôm đó.

Cô bỏ khăn choàng trước tấm kính để nhìn thấy mình lần nữa trong niềm vui vừa qua. Nhưng bỗng nhiên, cô bật khóc.

Chiếc vòng kim cương không còn trên cổ cô.

– Chuyện gì vậy em?

Anh chồng đang thay đồ, hỏi.

Cô ta bối rối quay qua anh.

– Em… em đã bị mất cái vòng cổ của bà Forestier.
Cô òa khóc.

Anh chồng đứng dậy, ngơ ngác:

– Cái gì! Sao vậy? Không thể được.

Họ tìm trong những nếp áo, áo choàng, các túi, mọi chỗ, nhưng không tìm thấy.

– Em có chắc là còn đeo vòng khi rời dạ tiệc?

Anh hỏi.

– Có! Em thấy nó khi ở tiền sảnh nhà ông Bộ trưởng.

– Nhưng nếu em bị rơi ở ngoài đường, thì ai cũng nghe, chắc trên xe thuê.
– Vâng, dám lắm, anh có ghi số xe không?

– Không, em có để ý không?

– Không.

Họ nhìn nhau sửng sốt.

– Anh sẽ đi bộ trở lại, người chồng nói, dọc con đường, coi thử có tìm được không.

Anh đi ra. Cô ngồi đợi trên ghế với bộ đồ dạ tiệc, không còn sức để ngủ, choáng váng, mất lửa, không suy nghĩ được.

Anh chồng trở về lúc 7 giờ, không tìm được gì.

Anh ta tới đồn cảnh sát, phòng báo chí, treo một giải thưởng, tới công ty xe chở thuê, thật ra thì anh tới khắp nơi với niềm hy vọng.
Cô đợi cả ngày, trong tình trạng sợ hãi, điên cuồng trước tai họa này.

– Em phải viết thư cho bà Forestier, người chồng nói, rằng em đã làm hư cái khóa vòng đeo cổ của bà nên phải sửa lại. Cho chúng tôi có thời gian để hoàn trả.

Cô viết như anh nói.

Cho đến cuối tuần thì họ tiêu tan hy vọng. Loisel đã già đi 5 tuổi, Anh nói:

– Chúng ta phải làm thế nào để thay thế món nữ trang đó.

Hôm sau họ lấy hộp đựng vòng cổ tới người thợ kim hoàn có tên trong hộp. Ông kiểm lại sổ lưu.

– Thưa bà, không phải tôi là người bán vòng này, tôi chỉ làm cái hộp.

Rồi họ đến từ thợ kim hoàn này tới thợ kim hoàn khác, tìm cho được cái vòng cổ giống như vậy. Cả hai rất chán nản, buồn phiền.
Tại một cửa hàng ở Palais Royal, có chuỗi kim cương giống cái vòng cổ họ đã bị mất. Trị giá là 40,000 quan. Họ có thể mua với giá 36,000.

Họ xin người chủ khoan bán chiếc vòng trong 3 ngày. Và họ đã mặc cả rằng sẽ mua lại với giá 40,000 quan, nếu họ tìm lại được chiếc vòng cổ bị mất trước cuối tháng 2.

Loisel có 18,000 quan của ba anh để lại. Anh sẽ vay phần thiếu. Anh vay người này 1,000; người kia 500; 5 đồng ở đây; 3 đồng nơi khác. Anh hợp đồng với dân cho vay cắt cổ, và đủ loại kiểu cho vay. Anh đã hy sinh ký một thỏa thuận mà không cần biết mình có thể thực hiện được hay không, và lo lắng những rắc rối sẽ còn tới, do cái xui đã rơi vô mình.

Trước viễn cảnh thiếu thốn vật chất và nỗi khổ của luân lý mà anh chịu đựng, anh ta đi mua chiếc vòng cổ mới. Ðặt lên quầy của người chủ kim hoàn 36,000 quan.

Khi Loisel mang chiếc vòng cổ trả lại, Bà Forestier lạnh lùng nói.
- Lý ra bạn phải trả lại sớm hơn, vì tôi có thể cần.

Bà ta không mở hộp ra vì cô bạn có vẻ sợ. Nếu bà ta biết được sự tráo đổi, bà sẽ nghĩ gì, sẽ nói gì, Liệu bà không coi Loisel như một tay trộm?

Sau đó, Loisel biết đời sống khốn khổ của những người thiếu thốn như thế nào. Cô buồn phiền chuyện của mình, tuy vậy với cử chỉ anh hùng, món nợ ghê gớm đó phải được trả. Cô sẽ trả thôi.

Họ cho người giúp việc nghỉ, thay đổi chỗ ở, mướn căn gác xép sát mái nhà.

Cô bắt đầu biết sự nặng nhọc của việc nhà và cái đáng ghét của bếp núc. Cô rửa chén đĩa, dùng những ngón tay xinh xắn và móng tay hồng hào rửa nồi, chảo đầy mỡ. Cô giặt gối mền, áo, khăn lau chén, phơi khô trên dây, cô mang nước dơ xuống đường mỗi sáng, lấy nước lên, ngừng lại thở mỗi lần đặt xuống. Và ăn mặc như một người đàn bà bình dân, cô tới tiệm trái cây, tạp hóa, tiệm thịt với cái rổ trên tay, trả giá, tiết kiệm đồng tiền khốn khổ của mình từng xu một.

Mỗi tháng họ phải coi những ghi chú, làm ghi chú mới, gia hạn thời gian.
Người chồng của cô làm việc mỗi đêm, anh thường làm trễ để sao lại các bản viết tay với 5 xu 1 trang.

Cuộc sống như vậy đã trải qua 10 năm.

Vào cuối năm thứ 10, họ đã thanh toán hết tất cả nợ, kể cả số tiền lời quá nặng nề.

Bà Loisel bây giờ nhìn thấy già. Cô đã trở thành người đàn bà nhà nghèo, mạnh, cứng và thô. Với mái tóc hôi, áo đầm xốc xếch và tay đỏ hồng, cô nói lớn khi chùi sàn với tiếng rào rào của nước. Nhưng đôi lúc, khi chồng cô ở văn phòng, cô ngồi xuống gần cửa sổ, nghĩ tới buổi tối vui vẻ của đêm dạ tiệc ngày xưa khi cô còn rất xinh đẹp và được ngưỡng mộ.

Ðiều gì sẽ xảy ra nếu cô không bị mất cái vòng cổ ấy? Ai biết? Ðâu ai biết? Cuộc đời thay đổi thật lạ lùng.

“Sao mà vật nhỏ bé kia lại cần thiết để làm ra hoặc hủy hoại cuộc đời chúng ta?”
Vào một Chúa Nhật, cô ta dạo chơi ở Quảng trường Champs Elysee để xả hơi sau một tuần làm việc, bỗng nhiên cô nhận ra người đàn bà đang dắt đứa trẻ. Ðó là Bà Forestier, vẫn trẻ, vẫn đẹp, duyên dáng.

Loisel cảm thấy xúc động. Mình có nên nói chuyện với bà không? Vâng dĩ nhiên rồi. Bây giờ cô ta đã trả nợ hết, cô nên nói với bà chuyện này. Sao lại không?

Cô ta bước tới.

– Chào Jeanne Forestier!

Người kia ngạc nhiên, không hề nhận ra cô và lắp bắp:

– Thưa bà, chắc lầm người.

– Không. Tôi là Mathilde Loisel.
Bạn cô thốt lên tiếng khóc.

– Ô, Mathilde Loisel tội nghiệp! Sao cô thay đổi quá vậy?

– Vâng! Tôi sống rất nghèo khổ, kể từ lần cuối cùng gặp bà, sự nghèo khổ quá lớn và đó là do bà!

– Tại tôi! Làm sao vậy?

– Bà còn nhớ cái vòng đeo cổ bà cho tôi mượn trong đêm dạ vũ của Bộ trưởng?

– Vâng, nhớ.

– Vâng tôi đã đánh mất.

– Nghĩa là gì? Cô đã trả lại.

– Tôi đã đền lại một cái vòng kim cương giống vậy. Và chúng tôi đã trả nợ 10 năm cho cái vòng này. Bà có thể hiểu rằng điều ấy không dễ dàng với chúng tôi, vì chúng tôi không có gì cả. Cuối cùng sự việc đã chấm dứt, tôi rất vui mừng.
Bà Frostier ngừng lại.

– Cô nói rằng cô mua vòng kim cương thay thế cho vòng của tôi?

– Vâng, bà không thể nhận ra, rất giống nhau.

Và Loisel mỉm cười với niềm hân hoan, tự hào rất chân thật.

Bà Frostier xúc động, nắm tay cô:

– Ô! Loisel tội nghiệp! Vòng của tôi là kim cương giả, trị giá có 500 quan à!

                                                                                                                                           VHĐ (lược dịch)

CÂU CHUYỆN CÔ GÁI BÁN HOA      <<<<<

Phi Công & Máy Bay Bà Già

Hân quen Khương trên một trang web hò hẹn online. Tất cả khởi đầu từ một đoạn giới thiệu mang đầy tính khiêu khích: “Trần Lê Ngọc Hân, viết lách tự do, sinh năm 1974, tuổi Dần. Ai không sợ bị thịt thì cứ nhào vô”.

Ba ngày sau khi đăng hai câu giới thiệu ấy. Hân nhận được rất nhiều thư nhưng cô khá ấn tượng trước một lá thư khiêu khích không kém trong hộp mail: “Nguyễn Đăng Khương, thiết kế nội thất, tuổi Mèo. Mèo là chú của cọp nên không sợ bị thịt, sẵn sàng nhào vô”. Đọc e-mail, Hân khinh khỉnh: “Nhỏ hơn một tuổi à? Cũng không đến nỗi”. Thế nhưng, Khương chỉ mới 20 xuân xanh, thua Hân 13 tuổi, vẫn đang học đại học. Cũng là Mèo nhưng đi sau Hân hơn một con giáp. 

Buổi hẹn hò offline đầu tiên ở Hands, quán cà phê yêu thích của Hân nhìn khuôn mặt búng ra sữa của Khương, Hân suýt té ghế. “Em trêu tôi đấy à?”, Hân gằn giọng. Khương tỉnh queo: “Ban đầu định là vậy nhưng bây giờ thì không. Chị đẹp hơn em nghĩ”, Hân xô ghế đứng dậy, quay đi không thèm ngó lại.

Thế nhưng Khương không dễ bảo như Hân nghĩ. Một tháng sau buổi hẹn hò thất bại ấy, Khương xuất hiện trước mặt Hân, cũng tại Hands, với dáng vẻ hoàn toàn khác. Tóc húi cua, hàm râu quai nón gọn gàng, vóc dáng cao ráo, săn chắc nổi bật trong chiếc áo pull màu đỏ vang và quần bò bạc thếch. Trước ánh mắt sững sờ của Hân, Hương nhe răng: “Sao? Bây giờ tôi xưng anh với Hân được chưa?”.

Hân tự rủa sả mình sao lại tiết lộ quán cà phê Hands và cả thói quen ngồi đồng ở đây để Khương biết đường mò đến. Cô đốp chát ngay: “Trừ khi em tẩy được cả giấy khai sinh”. 

“Giấy tờ không quan trọng, một người làm việc tự do, chẳng bao giờ ký hợp đồng như em hẳn phải hiểu điều đấy chứ”, Khương đốp chát lại.

“Nhưng như vậy không có nghĩa em có thể lớn lên bằng tôi”, Hân phản bác.

Khương gân cổ cãi: “Cũng không có nghĩa là anh nhỏ hơn em, phải không? Thôi thì em cứ xem anh như là một con mèo, còn em là một con cọp, bỏ qua chuyện tuổi tác, được không?”. “Chị không rảnh để chơi với em, nhóc à!”. “Vậy có rảnh để yêu không?”. “Không, chỉ rảnh để cưới thôi”. 

Khương im lặng. Hân vẫn giữ gương mặt điềm tĩnh nhưng trong bụng hò reo chiến thắng . Đàn ông nào cũng vậy, nghe đám cưới là rụt vòi, huống chi Khương chỉ mới 20 tuổi, còn thích bay nhảy. Thật tình, Hân cũng thấy tiếc cậu, chàng đẹp trai này nhưng giá 20 nhân thêm cho hai thì còn có cơ may…

Đột ngột, Khương lên tiếng: “Em hứa đấy nhé, rảnh để cưới, ghi cho anh địa chỉ nhà em, mai anh sang nhà hỏi cưới”.

Hân sa sầm nét mặt: “Đùa đủ rồi đấy, cậu làm tôi bực rồi đấy!”.

Khương vẫn kiên nhẫn: “Người ta bảo con gái tuổi Dần thường muộn chồng. Nếu lấy chồng sớm thế nào cũng goá bụa. Em bây giờ lấy chồng được rồi, anh cũng không sợ bị em khắc chết”.

Hân bật cười, không thể nghĩ ra thêm lý do để xua đuổi con mèo si tình từ trên trời rơi xuống này. Vậy là yêu nhau!

Một ngày mưa, Hân nằm cuộn tròn tấm chăn mỏng, gối đầu lên ngực Khương, thì thầm: “Em muốn sinh con”, Khương ngái ngủ: “Bao giờ?”. Ngay bây giờ, em muốn làm tình không dùng bao cao su”. Khương giật mình, tỉnh cả ngủ, mắt mở to: “Em đùa à?”.

“Không, em nói thật. Em đã hơn 30 tuổi rồi, cũng đã đến lúc sinh con”. Khương im lặng. Hân lại tiếp: “Anh không cần lo. Em tôn thờ chủ nghĩa độc thân nên chỉ muốn sinh con chứ chẳng ràng buộc trách nhiệm gì ở anh cả. Nếu thích, anh có thể đến thăm con, không thì thôi, em chẳng mang con đến mè nheo hay làm phiền anh đâu”. 

Khương vẫn im lặng.

“Chắc lại sắp vùng ra khỏi chăn và bỏ chạy. Rồng hay mèo hay ngựa thì cũng nhát như nhau cả, ôi đàn ông”. Hân nghĩ một cách ca thán. Trải qua vài ba mối tình, Hân không còn ngạc nhiên hay đau lòng trước phản ứng hiện giờ của Khương. Những người tình trước của cô có say đắm đến mấy cũng bỏ chạy khi nghe đến chuyện sinh con. 

Khương bước ra khỏi chăn thật nhưng không khoác áo và rời khỏi phòng như những anh chàng khác.

Anh lặng lẽ rít thuốc hồi lâu rồi bảo: “Mình cưới nhé!”. Hân tưởng mình nghe lầm: “Sao?”. Khương quay lại nhìn cô, cười dịu dàng: “Đám cưới, anh nói là mình làm đám cưới”. Đến lượt Hân im lặng, cô chưa lường trước tình huống này.  

Nhìn vẻ mặt của Khương, Hân biết anh không đùa. Hân khinh khỉnh: “Anh không cần vì đứa con mà cưới cả con vợ già đâu. Em nói rồi, em tôn thờ chủ nghĩa độc thân”.

Khương bật cười, dụi đầu vào ngực Hân: “Anh không vì đứa con mà cưới em. Anh muốn dùng đám cưới để hợp thức hoá mong ước sinh con của em, không được sao? Bỏ quách cái chủ nghĩa độc thân của em đi, cũng đã đến lúc em cần một gia đình đúng nghĩa rồi đấy cưng” và anh hôn cô thật nồng nàn. 

Khương nói là làm nên ngay tuần sau, anh đưa cô về ra mắt mẹ và xin cưới. Bố Khương mất từ khi anh còn nhỏ, nhà chỉ có hai mẹ con. Mẹ Khương đón Hân bằng ánh mắt sắc sảo pha chút lạnh lùng. 

Khương chỉ mới hơn 21 tuổi, chưa đến lúc lập gia đình, bà tự hỏi ở cô gái này có điều gì khiến con trai mình say mê đến vậy. Hân rợn người khi mẹ Khương đưa mắt “chiếu tướng” cô từ đầu đến chân mình. Cô chưa từng biết sợ ai hay điều gì nhưng giờ đây, tim cô đang đập mạnh. Rõ ràng, mẹ Khương không như những trở ngại mà Hân từng đối đầu.

Sau mấy phút căng thẳng, bà tằng hắng hỏi: “Cháu là người ở đâu?”. “Dạ, cháu sinh ra ở Sài Gòn nhưng cả nhà cháu đã qua Mỹ định cư, chỉ còn mình cháu ở đây thôi ạ”.

“Sao cháu không đi theo họ?”.

“Dạ, tại vì cháu thích ở Việt Nam”, Hân đáp hơi khiên cưỡng, không lý nào lại nói với mẹ chồng tương lai rằng mình ở lại Việt Nam lúc ấy chẳng qua vì mối tình đầu với một anh chàng kiến trúc sư.

“Cháu bao tuổi rồi?”.

Hân lúng túng. Yêu Khương đã hơn năm nhưng cô vẫn ngại khi thú nhận với ai đó cô hơn anh 13 tuổi, dù sau khi Khương nỗ lực thay đổi ngoại hình, trông cô chẳng đến nỗi già hơn anh. 

Ngay lập tức, Khương đỡ lời cho người yêu: “Dạ, cô ấy tuổi Dần ạ”.

Gương mặt mẹ Khương bỗng biến sắc, bà gằn giọng: “Tuổi Dần thì không được, không cưới xin gì cả”. Khương thảng thốt: “Sao vậy mẹ?”.

Sao trăng gì? Con gái tuổi Dần lấy chồng sớm có số sát phu, con thừa biết mà”.

Trời ơi, đó chỉ là chuyện vớ vẩn. Sao mẹ tin được”.

“Không vớ vẩn, nếu muốn, hai đứa chờ mười năm sau, bước qua tuổi 30 rồi cưới”. Mẹ Khương nói với giọng đắc thắng, bà thừa biết chẳng đứa con gái nào chịu điều kiện vô lý này. 

Khương cũng đắc thắng đáp ngay mà quên mất điều mình đang cố giấu: “Cô ấy đã qua ba mươi rồi mẹ ơi”. Nhìn đôi mắt mở to của mẹ Khương lúc ấy, Hân rên thầm trong bụng: “Thôi rồi”.

Sau ngày hôm ấy, sóng gió phủ chụp lên mối tình của họ. Mẹ Khương kiên quyết phản đối, thậm chí lấy cái chết để doạ con. Khương cố gắng thuyết phục mẹ nhưng vô ích. Sợ Hân buồn, anh khuyên cô kiên nhẫn cho anh thêm thời gian.

Trước mặt Khương, Hân luôn tỏ ra điềm tĩnh nhưng đêm về, cô ôm gối khóc. Đã lâu lắm rồi từ sau mối tình đầu tan vỡ cũng bởi định kiến tuổi Dần, Hân mới khóc vì một người đàn ông.

Nửa năm sau, mẹ Khương tìm gặp Hân. Cô hẹn bà ở Hands vào ngày 28 Tết, ngày làm việc cuối cùng trước Tết Nguyên Đán của Hands. Năm nào cũng vậy, Hands luôn đóng cửa vào 28 Tết và khai trương lại vào mùng Bốn. Hân vẫn còn nhớ ngày đầu tiên mình lồng tay vào tay Khương cũng là 28 Tết.

Hands nằm cuối một con hẻm nhỏ yên tĩnh giữa trung tâm thành phố sầm uất. Người không biết khó có thể tìm ra Hands giữa những con đường ngoằn ngoèo và chi chít như bàn cờ. Hands nhỏ, có chưa đến năm cái bàn nhưng nhờ vậy mà tuyệt đối yên tĩnh. Hân vẫn thường một mình đến Hands với chiếc laptop, ngồi vào chiếc bàn kê sát ô cửa sổ trắng và gõ lóc cóc viết bài. Và giờ đây, cô cũng đang ngồi ở chiếc bàn ấy, đối diện với mẹ Khương.

Mẹ Khương mở đầu chuyện một cách nhẹ nhàng: “Cháu có thật sự muốn làm con dâu của bác không?”.

Hân im lặng, cân nhắc hồi lâu và khẽ đáp: “Cháu thật sự muốn làm vợ Khương và cháu mong bác đồng ý”.

Vẫn giữ vẻ tự nhiên, bà hỏi: “Cháu nghĩ Khương muốn cưới cháu vì điều gì?”. Hân im lặng, cô muốn trả lời vì tình yêu nhưng không hiểu sao không thể thốt nên lời. Mẹ Khương mỉm cười ý nhị: “Cháu không đủ can đảm để trả lời vì tình yêu, đúng không?”. Hân mím chặt môi: “Bác muốn nói gì?”.

Mẹ Khương vẫn điềm tĩnh: “Bác muốn cháu chủ động rời xa Khương trong một năm, không liên lạc và không giải thích bất kỳ điều gì cả. Nếu nó thật sự yêu cháu, nó sẽ vượt qua khoảng thời gian ấy và sẵn lòng chờ cháu quay về. Khi ấy, bác sẽ không phản đối chuyện đám cưới nữa. còn ngược lại, tình cảm hiện giờ nó dành cho cháu chỉ là đam mê nhất thời và hai đứa nên kết thúc. Bác cũng đang thắc mắc liệu cháu có thật sự tin là Khương yêu mình không hay chỉ đang say mê một phụ nữ từng trải và có chút nhan sắc. Sao? Cháu có tự tin để thử không?”. 

Bằng những nhận xét tinh tế của mình, bà thừa hiểu Hân là cô gái ngang tàng và có lòng tự tôn rất cao. Bà biết mình đã đánh trúng đòn và chắc chắn Hân sẽ đồng ý. Một cách chậm chạp, Hân khẳng định lại điều bà đang nghĩ: “Quyết định như vậy, bác nhé!”.

Một năm trôi qua, Hân đang ngồi trên taxi đến Hands. Cây kim giờ trên tay của cô đang nhích dần đến số 11. Đêm đã khuya nhưng Sài Gòn vẫn chưa muốn ngủ. Hôm nay là 28 Tết. “Lại là ngày 28, không biết nên yêu thương hay nguyền rủa nó đây?”, Hân vừa nghĩ vừa nhìn mông lung.

Không khí hội hè phủ khắp nơi nhưng lòng Hân trống rỗng. Cô vừa mong gặp lại Khương vừa sợ mình sẽ thất vọng. 

Một năm qua, giữ đúng lời hứa vời mẹ Khương, Hân bẻ sim điện thoại, thay đổi chỗ ở, đóng cửa Facebook, không đến Hands và bất cứ nơi nào khác mà Khương có thể tìm đến. Cô vác ba lô đi khắp nơi, từ Đà Lạt, Nha Trang đến Hà Nội, Sa Pa… Cô đi vừa để viết bài vừa để quên đi nỗi cô đơn đang giày vò mình.

Hân biết ở Sài Gòn, Khương đang điên cuồng tìm cô. Hân đau lòng khi nghĩ đến gương mặt hốc hác và đôi mắt trũng sâu của anh. Ngày nào, Khương cũng gửi e-mail cho Hân và giăng trên Facebook lời van xin tha thiết: “Hân, em đang ở đâu? Đừng tránh mặt anh nữa!”. Hân đọc hết, biết hết nhưng im lặng. Cô chỉ biết động viên chính mình và đánh dấu chéo vào quyển lịch cầm tay khi mỗi ngày trôi qua. 

Đã có lúc Hân tưởng mình bỏ cuộc khi những lá e-mail của Khương thưa dần rồi mất hẳn. Dòng chữ tha thiết trên Facebook đã được thay bằng những câu cập nhật cuộc sống thường ngày của anh.

Thỉnh thoảng, Khương lại khoe những tấm ảnh anh chụp khi đi du lịch đâu đó, vây quanh anh luôn có những cô gái xinh đẹp và trẻ trung. Hình ảnh đó làm Hân vừa ghen vừa có cảm tưởng mình như bị xóa sổ khỏi cuộc đời của Khương. 

Những lúc ấy, Hân ngồi lặng câm trước laptop và nhếch mép: “Đàn ông…” nhưng nước mắt lại rơi trên má cô nóng hổi. Hân quệt đi ngay, dù gì, đây cũng không phải lần đầu tiên cô không được lựa chọn. Là con gái tuổi Dần, Hân đã khá quen với điều này. Người tình đầu của Hân cũng đã không thể vượt qua định kiến của gia đình và bỏ rơi cô chỉ vì hai chữ “tuổi Dần”. Với những người tình sau, Hân chẳng bao giờ đặt quá nhiều hy vọng vào họ. Rồi cũng như nhau cả thôi! 

Thế nhưng lần này khác, Hân biết mình yêu Khương, yêu thật sự kể từ sau mối tình đầu nên cô không thể dễ dàng bỏ cuộc. Máy bay bà già thì đã sao? Tuổi Dần thì đã sao? Chẳng lẽ cô không được quyền yêu như bao người phụ nữ khác? Và Hân vẫn ôm ấp một hy vọng nhỏ nhoi, vẫn đánh dấu chéo vào quyển lịch cầm tay khi mỗi ngày trôi qua. Cô chờ ngày được gặp lại Khương. 

Chiếc taxi đỗ xịch trước con hẻm nhỏ cắt ngang những dòng suy nghĩ của Hân. Cô thanh toán cước phí rồi lặng lẽ gõ chân trên con đường lồi lõm quen thuộc. Bây giờ là 11 giờ rưỡi đêm 28 Tết và cô đang đến Hands. Nếu thật sự yêu và còn nhớ Hân, Khương chắc chắn đang đợi cô ở Hands, ít nhất là qua 12 giờ đêm nay.

Hands không khác một năm trước là mấy. Vẫn một mảng tường trắng in đầy những dấu tay bằng sơn đủ màu của các vị khách, vẫn những chiếc bàn gỗ mộc mạc được lau chùi sạch sẽ đến bóng loáng, vân những cây mai giả nhỏ xíu đặt trên bàn và những phong bao lì xì đỏ đính lục lạc đong đưa reo vui bên ô cửa sổ… 

Hân đưa mắt tìm kiếm chiếc bàn kê sát ô cửa sổ trắng. Tim cô như rơi tõm xuống. Chiếc bàn trống không. Hân đưa mắt nhìn quanh. Hands vẫn còn lác đác dăm vị khách nhưng tuyệt nhiên không có người cô muốn tìm.

Hân tưởng như mình không đứng vững. Một cơn khó thở dâng lên khiến tim Hân đau thắt. Cô ôm lấy lồng ngực, lê chân khó nhọc về phía chiếc bàn quen thuộc và gọi một ly cappuchino. Mọi vật trước mắt cô nhoè đi. Hân biết mình đang khóc. Cô quệt nước mắt và cố gượng cười với cô phục vụ, nhưng nụ cười của cô phản chiếu xuống vệt nước trên mặt bàn trông méo mó và thảm hại như nụ cười của anh hề vào ngày rạp xiếc vắng khách. 

Cô phục vụ ái ngại hỏi: “Chị không sao chứ?”. Hân lắc đầu, cố pha trò: “Không, chỉ là tôi có hẹn một người quan trọng nhưng lại bị cho leo cây”.

Cô phục vụ cợt vỗ tay lên trán: “à, thì ra là chị” rồi quày quả đi về phía quầy bar. Cô gái trở lại với một chiếc máy MP3 và bảo: “Sáng nay, có một anh chàng cũng nói câu tương tự như chị vậy. Anh ấy nhờ tôi trao lại thứ này cho cô gái nào ngồi ở chiếc bàn kê sát cửa sổ và cũng bị người ta cho leo cây”.

Hân đón chiếc máy từ tay cô phục vụ, tim cô đập mạnh liên hồi. Tay run run, cô gắn tai nghe và nhấn nút play. Giọng Khương vang lên trầm ấm như đang ở thật gần: “Em đang khóc vì anh đã không đến, có phải không? Anh đã chờ em suốt một năm qua ở Hands và lần nào, anh cũng thất vọng ra về. Anh liên lạc với em bằng mọi cách nhưng vô ích. Anh biết em vẫn quan sát anh từng ngày, anh van xin em rồi khiêu khích em trên Facebook để em xuất hiện nhưng tất cả đều công cốc”. 

“Anh tự hỏi mình đã làm gì sai để em phải xa lánh anh như vậy? Sáng nay, anh đến Hands từ rất sớm và chờ em đến tận trưa. Em vẫn mất hút. Anh thật sự không đủ kiên nhẫn nữa. Khi em nghe được những lời này, anh đã ngồi trên máy bay sang Pháp. Anh sẽ làm việc ở đó trong ba năm và có thể lâu hơn. Có lẽ chúng ta không còn gặp lại nhau. Chúc em mạnh khoẻ và hạnh phúc”.

Những lời cuối của Khương như nhoè đi. Hai tai Hân lùng bùng, cô ngồi phỗng như tượng rồi đột ngột đứng bật dậy. “Không thể như thế! Mình phải ra sân bay”, Hân hốt hoảng vùng chạy. Cô va mạnh vào chiếc bàn và đánh đổ ly cappuchino. Dòng cà phê nóng rẫy đổ trên tay cô nhức buốt nhưng Hân không quan tâm. Cô luýnh quýnh chạy đi nhưng vấp phải chiếc ghế và ngã sõng soài. “Mình và Khương không thể kết thúc như vậy, không thể”, Hân bật khóc ngon lành như một đứa trẻ. 

Chợt một đôi tay mạnh mẽ nâng cô dậy và ôm siết cô vào lòng. Mùi da thịt quen thuộc khiến Hân như bừng tỉnh. Trước khi Hân kịp nhận biết điều gì đang xảy ra, một nụ hôn nồng nàn gắn chặt lên môi cô và giọng Khương thầm thì: “Em là cọp mà sao mít ướt thế? Anh mới trêu một tí đã khóc, vậy mà nỡ bỏ anh đi suốt một năm trời?”.

Hân lắp bắp:”Anh… anh… không phải là anh…”. Khương mỉm cười dịu dàng: “Anh chẳng đi đâu cả, có đi cũng phải tha con cọp này cùng đi. Anh chờ em ở đây suốt một năm qua. Em ác lắm, thoả thuận với mẹ mà chẳng nói với anh câu nào”.

“Anh biết hết rồi sao?”.

Sáng nay, mẹ đã kể hết cho anh nghe và dặn anh phải đến đây đón em. Mẹ biết chúng ta yêu thương nhau thật lòng nên không phản đối nữa. Về nhà thôi em, mẹ đã làm thức ăn khuya, chờ con dâu tương lai về đó”.

st

Đời như một vở cải lương!

.

Hồi xưa bà con mình gọi mấy đoàn cải lương là gánh hát. Vì mỗi lần đi lưu diễn, mai chỗ nầy mốt chỗ kia, ngoài xe bò chở phông màn và vợ con ông bầu gánh, đào kép tự gánh y trang của mình, rồi lục tục quảy theo sau.

Gánh hát thời đó cũng có bảng hiệu đàng hoàng nhưng bà con mình lại thích gọi là gánh bà bầu Thơ tức đoàn Thanh Minh Thanh Nga, gánh bầu Ba Bản tức đoàn Thủ Ðô, gánh bầu Xuân tức đoàn Dạ Lý Hương, hay gánh bầu Long tức 5 đoàn Kim Chung 1, 2, 3, 4 và 5.

Sau nầy, mấy ông ký giả trên mục sân khấu kịch trường về cải lương mới dùng chữ đại ban nếu gánh hát lớn, trung ban nếu gánh hát vừa vừa. Còn những gánh nhỏ, mà ông bầu già, đóng vai lão, con gái làm đào chánh, con rể làm kép chánh thì gọi là gánh bầu Tèo, tức gánh hát nghèo, dọn từ nhà lồng chợ tới đình làng để trình diễn.

Gánh hát thì phải có tuồng tích do mấy ông thầy tuồng, sau nầy trân trọng gọi là soạn giả viết ra, phân vai, kiêm chỉ đạo diễn xuất (tức vai trò đạo diễn sau nầy).

Ngoài thầy tuồng là người có ăn học (mới biết chữ mà viết tuồng chớ) phải kể tới kép chánh và đào chánh (có người mù chữ).

Kép cũng có hai loại: Kép muồi, chuyên môn đóng vai hoàng tử  không hè (Út Trà Ôn, Thành Ðược).

Phản diện với kép muồi là kép độc, đóng vai ác thôi hết biết (Hoàng Giang, Văn Ngà, Trường Xuân)…

Ðào cũng có hai loại: Ðào thương (Út Bạch Lan, Thanh Nga, Phượng Liên), ra sân khấu là khóc bụp con mắt luôn, đôi khi khóc nhiều quá son phấn trôi đi, hết màn, phải chui vào hậu trường dặm mặt lại.

Phản diện với đào thương là đào lẳng (Hồng Nga, Thanh Nguyệt), vừa hát vừa nghiến răng trèo trẹo đóng những vai ghen tuông, đòi xởn tóc đào thương.

Trong vở hát nào cũng vậy, làm khán giả khóc lóc, chửi bới riết thì phải cho bà con cười chút chút cho thư giãn chớ.

Người phụ trách cái nhiệm vụ nặng nề đó là vai hề, ăn khách không kém kép chánh, đào chánh là: hề Minh, hề Văn Hường, hề Thanh Việt, hề Văn Chung… chẳng hạn.

Nhớ thời hoàng kim của sân khấu cải lương, bà con khán giả mộ điệu miền Nam mình đã nuôi sống biết bao nhiêu người nghệ sĩ.

Không những đủ sống thôi mà những danh ca: Vua vọng cổ như Út Trà Ôn, Hữu Phước, Thành Ðược… trở nên giàu có, ở nhà lầu mặt tiền, đi xe hơi Huê Kỳ, vì tiền ký ‘công tra’ lên cả triệu đồng (số tiền rất lớn). Vì trúng số độc đắc kiến thiết quốc gia xây cửa xây nhà, lô độc đắc cũng chỉ 1 triệu đồng thôi.

Nhớ hồi nhỏ, đi học, thường lội bộ theo đường Phan Thanh Giản qua đường Nguyễn Thiện Thuật là phải đi ngang nhà ông Út Trà Ôn.

Ðôi khi thấy ổng đang ở trần, mặc cái quần tiều lỡ, mái tóc chải xước ra đằng sau, không có rẽ đường ngôi, nhưng có xức ‘bi-ăng-tin’ láng mượt… đang lấy vải chùi chiếc xe Huê Kỳ bóng lưỡng, bèn đứng lại nhìn.

Té ra mặt mày không tô son điểm phấn như lúc trình diễn trên sân khấu, ở đời thường, ổng xấu hoắc hè! He he!

Nhưng: “Than ôi! Thời vận bất tề”. Không phải ai đi hát cũng đều nổi danh, tiền vô như nước, nữ khán giả ái mộ cuồng nhiệt.

“U xàng u xáng u, xáng trên đầu ba bữa còn u” Bài bản phải vững vàng. Hát chạy chữ sao cũng đặng nhưng tới xề là phải nhịp song lang nghe cái cốc mới đặng nhe!  Muốn ca diễn cho có nghệ thuật, làm khán giả hài lòng, bỏ tiền ra mua vé, đâu có dễ.

o O o

Gánh bầu Tèo nghèo hơn nhiều! Ghe hát vừa mới cắm sào bên dòng kinh Ngã bảy mà cô gái năm xưa hổng thấy ra chào... là cả gánh xúm lại khiêng phông màn lên bờ, lấy vải bố bao quanh nhà lồng chợ để đêm nay bổn ban sẽ ra mắt bà con cô bác xã nhà.

Xong, ông bầu mướn một chiếc xe ngựa, treo hai cái bảng quảng cáo hai bên hông. Trên xe có cái trống chầu, một kép cơm (theo gánh hát làm kép chỉ để được ăn cơm), đánh thùng thùng từ đầu làng đến cuối xóm.

Ngựa bị ghìm cương, xe chạy chậm, con nít nó ùa theo reo hò tở mở, mừng gánh hát… mới ‘dzìa’.

Gánh bầu Tèo thường về làng vào tháng Mười Một âm lịch trước khi trời sắp đổ mưa;  lúa đổ đầy bồ xong, bà con rảnh rang đến coi đông, nhưng khá lắm gánh hát lưu lại chưa tới một tuần thì vắng hoe, khán giả chỉ loe ngoe chừng chục mống.

Nghỉ hát, tiền chưa chạy đâu được để dọn đi xứ khác thì ông bầu cho đào kép tự kiếm việc mà làm. Ai mướn gì làm nấy như: gặt lúa, vác lúa, đi mót, đi câu, bắt cua, lưới cá.

Nên: “Bầu Tèo hát dở đừng lo/ Sang năm hát khá được đi xe bò!/ Bầu Tèo hát dở đừng rầu/ Sang năm hát khá được ngồi xe trâu!”

Ðời nghệ sĩ, nhứt là đào thương cũng ngắn ngủi, tới bốn mươi là quá ‘đát’, trừ trường hợp cực kỳ xuất sắc, thanh sắc vẹn toàn, nhưng nói chung bụi thời gian không ai phủi được, đành phải chuyển qua đào mụ, vai nhì, vai ba…

Bèn lo xa, thôi kiếm một đại gia nào đó để nhờ vả tấm thân hầu đeo đuổi con đường nghệ thuật tới khi không còn hát nổi nữa!

“Thiếu chi rau em ăn rau é, thiếu chi chồng em làm bé người ta!”

Vậy mà có người ác tâm, ác khẩu, rằng: ‘Xướng ca vô loại! Không thông cảm cho duyên kiếp cầm ca dâng hiến cho đời gì ráo trọi, nỡ bĩu môi chê rằng: “Mới là tiểu thơ đêm trước mà mơi hổng có gạo nấu à nghe, đừng bày đặt nhí nhảnh!”

o O o

Lại nhớ, gánh hát về nhà lồng chợ Cái Bè, năm 1958, thời ông Nguyễn Bá Cẩn đang ngồi quận, thuở thanh bình thạnh trị của nền Ðệ Nhứt Cộng Hòa mà.

Ôi bà con vui hết biết! Tui cũng đi coi hát là phụ nhưng hẹn với em yêu là chánh! Chờ em cho mãn kiếp chờ, gần kéo màn rồi em mới chịu ló mặt ra, kẻo anh nóng lòng trông đợi bóng ‘chim’?!

Tui nóng lòng thiệt nên làm hết chục mía ghim và hai lon đậu phộng nấu.

Khi khán giả đông bộn, tiếng gõ cồm cộp trên sàn sân khấu, bức màn nhung được kéo lên, hiện ra gác tía lầu son sáng choang dưới ánh đèn măng xông như thể ánh trăng rằm.

Mở đầu tuồng Phạm Công – Cúc Hoa là màn Nghi Xuân Tấn Lực, quần áo rách rưới tả tơi, vá chằng vá đụp, vẻ mặt thiểu não, tay cầm thau nhôm móp méo, dắt nhau chầm chậm quanh sân khấu, rồi xuống tới hàng ghế thượng hạng. Ðám khán giả nầy, chắc như bắp, là có tiền rủng rỉnh đây, ca điệu Xuân Tình: “Bà con cô bác dùm thương/ Bố thí cho con một chén cơm thừa/” “Tấn Lực ơi! Ráng nhịn đói chút xíu nữa nghe! Chừng nào bà con cho tiền, chị mua cơm đút em ăn!”

Bà con mếu máo, tháo kim Tây, găm túi áo khỉ, móc ra cho năm đồng nói: “Nè! Nghi Xuân! Chạy ra trước cửa rạp mua cho thằng Tấn Lực tô bánh canh giò heo ăn đỡ đi nhe! He he!”

Rồi giữa vở diễn, chờ chuyển màn, chuyển cảnh, cái ‘mi cà rô’ treo trên dây ròng rọc căng ngang, thả xuống trước miệng, ông bầu Bảy Cao của đoàn Hoa Sen, quần áo lớn chỉnh tề, thắt ‘cà ra oách’, kính thưa khán giả: tuồng ‘Tôn Tẫn giả điên’ sẽ hát đêm mai. Tiện thể, nghệ sĩ Bảy Cao xuống sáu câu vọng cổ, phựt đèn màu, bà con khán giả vỗ tay rào rào…

Lại nhớ năm 1960, tại rạp Ðồng Thinh, thị xã Rạch Giá, đoàn Hữu Tâm của bầu Ba Khuê về, hát tuồng: “Nắm cơm chan máu” của đôi soạn giả Bạch Diệp và Minh Nguyên.

Trần Ai (kép Bửu Tài) phải đi ăn trộm về nuôi Ðỗ Lệ (đào Thanh Hương) bị thiên hạ đánh lỗ đầu, chảy máu…

Em yêu cảm động khóc thút thít, hỉ mũi rột rột… Thiệt là thấy gớm nhe!

o O o

Tháng Tư đen lại về trên quê người viễn xứ, lại nhớ biến cố năm xưa: “Tróc mã đề thương, ứ ư ứ ư…” “Cấp báo! Cấp báo!” “Ðiều chi?” “Dạ, chí nguy! Giặc Hung Nô vượt khỏi biên thùy. Ta, dũng tướng thảy đều tử trận…” “Lui!” “Thôi rồi!”

Nhưng “Họa phước đáo đầu chung hữu báo. Cao phi viễn tẩu giả nan tàng.” 

(Ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác. Bay cao, chạy cho thiệt xa cũng không trốn đâu cho khỏi.)

Triều đại nào, chế độ nào cho dù cực kỳ gian ác như giặc Hung Nô, như  bọn ‘đại ban’ CS Liên Xô: “Kìa! Ma trêu trước cửa” “Nọ, quỷ lộng sau hè” thì cũng như một vở cải lương, trước sau cũng phải hạ màn, vãn hát chớ! Phải không thưa bà con?

đoàn xuân thu.