Tiếng Việt dễ mà khó, khó mà dễ!!!

Ngày xưa tôi cứ nghĩ là Tiếng Việt không có gì khó, vì đối với tôi cái khó khăn nhất là không biết được chữ nào có dấu hỏi hay dấu ngã thì tôi đã có cách tránh né, mỗi khi viết thay vì bỏ dấu hỏi hoặc dấu ngã rõ ràng, dấu ngã nằm ngang, dấu hỏi thẳng đứng , tôi viết dấu nằm nghiêng, nghĩa là một dấu nằm lưng chừng giữa hai dấu hỏi, ngã, thế là xong, người đọc tự hiểu lấy! Không ngờ từ ngày có máy điện tính, người ta không viết tay nữa, gõ chữ trên bàn phím không có cái dấu lơ lững giữa dấu hỏi và dấu ngã! Bó tay, ân hận đã không chịu học hành đàng hoàng, bây giờ vừa viết vừa tra tự điển!

Ngôn ngữ là do con người tạo nên, theo thời gian, không gian và theo nhu cầu của con người mà biến đổi không ngừng, , thay vì sáng tạo chữ mới dễ hiểu, chính xác hơn, ngày nay người ta không những làm một việc trái ngược, lại còn sử dụng những chữ này một cách bừa bãi, vì vậy nếu không theo dõi thì khó mà hiểu những chữ nghĩa mới.

Thí dụ như chữ “bức xúc” tôi đọc thấy hàng ngày trên các bài báo không hiểu ý người viết muốn chuyển đạt điều gì.

Trích:
- Uyên Linh xuất hiện trong trang phục áo ba lỗ và quần rách, khiến nhiều người bức xúc. ... Nhưng
- Đến trưa cùng ngày, ông Đức tử vong. Người nhà ông Đức cho rằng các y, bác sĩ đã lơ là, tắc trách nên đã bức xúc chửi bới, đuổi đánh các y, bác sĩ trong kíp trực.
- Tôi bức xúc vì nhiều phụ huynh nghĩ sai về giáo viên lớp 1 (17/09) ...
- Qua những bức xúc về tấm ảnh này có người đã nhắc lại chuyện những tấm ảnh xuất hiện vào năm 2010,lễ kỷ ...
- Phật giáo đã tỏ ra đáp ứng tích cực những đòi hỏi bức xúc của dân tộc trong ...

Trước 1975 chúng ta biết:

Bức: Ép buộc, uy hiếp (cưỡng bức, bức bách, ép bức)
Xúc: Vội vã, thúc giục, thôi thúc, ( đốc xúc, xúc tiến)

Ngày nay hai chữ này được ghép chung và được tự điển “dịch” nghĩa như sau:

Bức xúc: Thôi thúc, bứt rứt, hoang mang, bực tức.
Bức xúc: Dồn nén, bực tức. (Thư Viện Việt Nam Toàn Cầu)

Mời mọi người đọc thử một đoạn trích đăng trên báo coi tác giả muốn chia sẻ những cảm xúc nào với người đọc.

Trích:
….....
Bức xúc với tình trạng chợ cóc tự phát xâm lấn khu dân cư
Đơn kiến nghị bày tỏ bức xúc của người dân trong khu vực chợ tự phát xâm lấn gửi các cơ quan chức năng.

Chị Nguyễn Thị Lan, một người dân trong khu dân cư bị ảnh hưởng bức xúc: “Một buổi sáng, chúng tôi chợt bị đánh thức bởi những âm thanh chợ búa huyên náo. Mở cửa nhà thì giật nảy mình không biết từ đâu hàng chục các quầy hàng từ đâu đổ đến xếp kín dọc các ngõ phố. Khi chúng tôi phản đối việc họ ngang nhiên xếp hàng ngay trước cửa nhà tôi bày bán thì có người dẹp né sang một bên rồi ngồi ì lại, một số người con quay sang to tiếng chửi bới. Hầu hết các hộ gia đình ở đây đều là công chức nhà nước nên không muốn đôi co với những người buôn bán nên dù bức xúc cũng đành đóng cửa im lặng”.

Đặc biệt, điều khiến những hộ dân trong các khu dân cư bị xâm lấn bức xúc nhất là khu dân cư vốn yên bình, hiếm bao giờ có sự to tiếng với nhau vậy mà chỉ từ khi xuất hiện chợ tự phát từ sáng đến trưa, khu phố yên tĩnh bị phá vỡ bởi những tiếng văng tục, cự cãi inh ỏi. Sau buổi họp chợ, rác rưởi bủa vây ngập ngụa các ngõ phố. Ô tô thì toát mồ hôi không lách được vào trong khiến các vụ va chạm liên tục xảy ra.

Trao đổi với PV Dân trí, ông Trần Trí Anh - Phó chủ tịch UBND phường Ô Chợ Dừa cho biết: “UBND phường Ô Chợ Dừa đã nhận được những kiến nghị bày tỏ bức xúc của người dân về tình trạng chợ cóc tự phát xâm lấn ảnh hưởng đến đời sống của người dân.
…

Chúng ta có rất nhiều chữ để diễn tả chân thật tình trạng vui, buồn, giận như: Lo lắng, bối rối, ưu tư, bực bội, trăn trở rất nhiều, dằn vặt, bức rứt, khó chịu, bồn chồn, không an tâm, đau lòng , đau đớn, lo âu, xót xa, xót dạ, căm giận, giận dữ, phẫn uất, chê trách, phiền hà, áy náy, căng thẳng, e ấp, háo hức, ngậm ngùi, ngột ngạt, trăn trở, mừng, lo ,sợ, nôn nao, thôi thúc, thúc giục, gấp gáp, cần kíp, cần giải quyết gấp, v.v.

Cảm xúc thay đổi tùy theo tình huống, tùy theo tính khí của mỗi người, người viết thay vì tùy lúc, tùy việc, tùy người mà sử dụng những từ ngữ phù hợp các tình huống, ở đây cả ½ bài viết ai ai, lúc nào cũng chỉ có một cảm xúc “bức xúc” như nhau. Phải chăng ngày nay người ta có xu hướng dùng một chữ chung chung cho mọi cảm xúc, con người ngày nay đã biến thành người máy (robot) hết rồi sao mà mọi người chỉ có cùng một phản ứng giống nhau vậy???

Cứ theo cách này thì tiếng Việt thật là dễ, thay vì phải biết phân biệt, đắn đo chữ nghĩa để diễn tả uyển chuyển cái cảm xúc của người trong cuộc một cách rõ ràng, ngày nay chỉ cần một chữ lập đi lập lại. Theo đà tiến triển nầy một ngày nào đó chữ nghĩa chỉ còn lại khoảng chừng vài chục ngữ vựng, khỏi sợ lỗi chính tả cũng chẳng cần đến tự điển nữa, và chúng ta sẽ có (một đoạn của) bài hát “Giọt Mưa Trên Lá” như sau:



- Tiếng Việt khó hay dễ, phong phú hay nghèo nàn,?
- “Bức xúc”!

nguồn TVTC

Cám ơn Hoàng Duy Liệu tiếp tay, góp ý.

(^.^)

Chia sẻ (không phải chia "xẻ")?


Tình cờ đọc lại các bài sưu tầm của các bạn trong CLB Viết Văn mà tôi đã đảm nhận đưa bài ra phòng “Chữ và Nghĩa”, trong baì có đoạn viết làm tôi thắc mắc: Tôi ngạc nhiên với câu viết khẳng định nầy, vì 2 chữ nầy độc lập với nhau, diễn đạt một hành động; ý nghĩa khác nhau làm sao lại nói “chia sẻ” là đúng và “chia xẻ” là viết sai chính tả? Phải chăng tác giả cho rằng chỉ có thể sử dụng chữ “chia sẻ” vì chữ “chia xẻ” không đúng ngữ vựng tiếng Việt?

Trên mạng đã có nhiều tranh luận về việc sử dụng 2 chữ nầy. Có nhiều lối diễn giải: lỗi phát âm “x / s”, về từ nguyên, ngữ pháp …Rất nhiều người giải thích và cho rằng “chia xẻ” là đúng, có thống kê 2/3 bài viết dùng chữ ”chia xẻ” và bác bỏ chữ “chia sẻ”, một số it người nói rằng chữ “chia sẻ” đúng chính tả, cũng có một ít người cho biết đó là 2 chữ có nghĩa khác nhau, thậm chí có người còn cho rằng:

“... "chia sẻ" hay "chia xẻ" không quan trọng lắm khi viết; miễn sao người đọc hiểu thì thôi, cũng như có người nói: "viết thơ" và "viết thư" vậy. Đó là thói quen...nếu có sai chút đỉnh người đọc cũng hiểu = viết một bức thư để gữi cho người nào chứ không ai hiểu là "làm thơ!" … “

Cuối cùng là câu than vãn “chúng ta không/chưa có một Hàn Lâm Viện …!!!”. Tình cảnh thật “đáng thuơng” cho những “đầu óc” ” như vậy trong chúng ta!

Tại sao vậy? Vì trong những quyển tự điển xưa và nay có quyển chỉ có cắt nghĩa chữ “chia xẻ” mà không có chữ ”chia sẻ”, quyển khác thì ngược lai, nhưng cũng có quyển có cả 2 chữ. Khi tra tìm trong tự điển có lẽ có người không để ý đến sự khác biệt nhỏ giữa 2 chữ này, nên vội cho đó là một chữ đã viết sai chính tả? xu hướng chỉ sử dụng chữ có trước 75, hay là xu hướng ngày nay chỉ muốn dùng “chung chung” một chữ cho mọi trường hợp; thí dụ như sự lạm dụng chữ “bứt xúc” ngày nay được dùng để diễn đạt hầu hết mọi cảm xúc vậy?

Trích vài câu có đăng trên mạng: (Xin phép BAN/BĐH cho giữ nguyên bản phần trích đăng ).

- Vietmaths sưu tầp và muốn chia sẽ cùng bạn đọc khắp nơi. Các bạn có ...

- Chia sẻ kiến thức và phần mềm máy tính ...

- Có 2 bài thơ hay muốn chia sẽ cùng mọi người?‎

- Nhà báo/nhà hoạt động Nguyễn Phương Hùng chia xẻ kinh nghiệm riêng về ngày 30/4/1975.

- Bài Đọc Hằng Tuần; Chia Xẻ Lời Chúa; Thành Kính Phân Ưu ...

- Đặt câu hỏi chia xẻ vể LÀM ĐẸP

- Tóm lại là phải chia xẻ hài hòa lợi ích của sông Mekong, bảo vệ môi trường và hạ du, đồng thời ...

- chia xẻ cho anh em những bản nhạc Sáo TQ+VN hay


Với mọi sự dè dặt, tôi ghi lại ý nghĩa những chữ nầy để mọi người cùng suy luận cho vui trong lúc chúng ta chưa có “Hàn Lâm chữ nghĩa”.

Chia(đt): phân ra nhiều phần.

Sẻ (đt):
- Nhường một phần: Chia cơm sẻ áo .
- Nhận lấy một phần: Chia sẻ nỗi buồn .

Sẻ: chim sẻ, bắn sẻ.

Sẽ: sắp, hãy

Xẻ(đt): mổ, cắt ra, phân chia

chia sẻ : chia sẻ trách nhiệm, chia sẻ một phần phí tổn. (Chia ngọt sẻ bùi, chia cơm sẻ áo).

Chia sẻ: san sẻ, tự nguyện nhận lãnh, chia bớt điều không hay ( chia sẻ sự đau buồn với gia đình người quá cố), hoặc chia bớt điều tốt, cần thiết cho người khác (chia sẻ cơm áo cho người nghèo).

chia xẻ: chia xẻ lực lượng (Chia năm, xẻ bảy )

Hai câu thơ này phân biệt rất rõ nghĩa của chia xẻ và chia sẻ:

"Chia ngọt sẻ bùi tình cố cựu
Chia năm xẻ bảy mộng công hầu "

Các bạn nghĩ sao về 2 câu nói nầy, đúng hay sai? Câu nào đúng, câu nào sai? Xin vui lòng giải thích. Mời mọi người góp ý cho vui.

1- Trong buổi tiệc, chủ nhà “chia xẻ” bánh sinh nhật cho mọi người.
2- Trong buổi tiệc, chủ nhà “chia sẻ” bánh sinh nhật cùng mọi người.

"HÁT" HAY KHÔNG "HÁT"?
 

NGUYỄN DƯ

Tuy bảng mẫu tự của tiếng Pháp chỉ có một chữ h nhưng mẹo văn phạm lại phân biệt «h câm» ( h muet), và «h kêu» (h aspiré).

- «H câm» chỉ có mặt lấy lệ. Có miếng chứ không có tiếng. 

- «H kêu», gọi là kêu nhưng thực tế thì cũng im hơi lặng tiếng như… «h câm»! 

Chuyện người Pháp không phát âm chữ h đứng đầu một từ thì ai cũng biết rồi, mắc mớ gì phải đem ra phân bua với người Việt? Xin lỗi hơi dài dòng. Ai nóng tính hãy khoan bực mình. Các cụ có câu  Câm hay nói, què hay đi. Câm như La baie d’Along thì Vịnh Hạ Long cũng hết chỗ nói. Chịu thua. Tiếng Pháp «hát» như vậy mới chướng tai người Việt.

Bây giờ xin qua chuyện… đáng nói. Nói về vài địa danh của nước ta. 

-  Ải Vân

Đi bộ thì khiếp Ải Vân 

Đi thuyền thì khiếp sóng Thần hang Dơi. 

(Nguyễn Văn Ngọc,  Tục ngữ phong dao (1928), Mặc Lâm tái bản, 1967).

(Nguyễn Lân,  Từ điển Thành ngữ và Tục ngữ Việt Nam, Nxb Văn Hóa, 1989).

Trong sách  Người Việt đất Việt (xuất bản năm 1967, Đại Nam in lại) Cửu Long Giang và Toan Ánh cũng viết mũi Ải Vân, đèo Ải Vân (tr. 12).

Vũ Ngọc Phan ( Tục ngữ, ca dao, dân ca Việt Nam, in lần thứ tám, Nxb Khoa học Xã hội,1978) và nhiều tác giả khác viết là Hải Vân.

Ải Vân và Hải Vân, tên nào đúng tên nào sai? 

Lại phải… Trước đèn xem truyện Tây, Ta! 

Sách  Phủ biên tạp lục (1776) của Lê Quý Đôn (Lê Quý Đôn toàn tập, tập 1, Phủ biên tạp lục (1776), Đỗ Mộng Khương dịch, Đào Duy Anh hiệu đính Nxb, Khoa Học Xã Hội, 1977), khi nói đến vùng đất nằm giữa Thuận Hóa và Quảng Nam, thường dùng tên Ải Vân (tr.75,106), núi Ải Vân (tr.51,72), đèo Ải Vân (tr.78), cửa biển Ải Vân (tr.113,218). Trừ một chỗ, Lê Quý Đôn chép «núi Hải-vân ở Hải-vân quan huyện Tư-vang, dưới xuống sát bờ biển, trên chọc tầng mây, là giới hạn của hai xứ Thuận-hóa Quảng-nam, có cửa ải đặt binh canh giữ. Tự đấy theo đường núi đi hơn một ngày là địa phận Quảng-nam» (tr.95).
Lê Quý Đôn dùng 7 lần tên Ải Vân, 2 lần Hải Vân. Chẳng lẽ Lê Quý Đôn lại viết tùy tiện, không thống nhất như vậy sao? Nhưng Lê Quý Đôn không phải là trường hợp duy nhất. Năm 1821, Phan Huy Chú (Lịch triều hiến chương loại chí, tập 1, Dư địa chí, Ngô Hữu Tạo dịch, Cao Huy Giu hiệu đính, Nxb Sử Học, 1960) cũng viết Ải Vân (tr.131,132,135), và Hải Vân (tr.132). Phan Huy Chú còn «liều lĩnh» hơn Lê Quý Đôn. Câu «núi Hải-vân ở Hải-vân quan huyện Tư-vang» của Lê Quý Đôn được Phan Huy Chú chép «núi Hải-vân ở cửa quan ải Ải-vân, thuộc Ân-vinh» (tr.132)! Phan Huy Chú tự mâu thuẫn và lúng túng trong một câu viết ngắn! Tổ biên dịch Viện Sử Học (1960) chú thích: «Bản chữ Hán trên chép Ải-vân, dưới chép Hải-vân. Đại Nam nhất thống chí toàn chép Hải-vân. Tiếng Ải-vân là tiếng nhân dân quen gọi vì trên núi ấy có cửa ải». Ải-vân là tiếng nhân dân quen gọi. Nếu vậy thì Ải-vân chưa chắc đã là ngôn từ của nhà Nho, của quan biên tu Quốc Tử giám Phan Huy Chú dùng để viết sách dâng vua. Câu văn «Cửa quan ải Ải-vân…», vừa cửa vừa quan, vừa ải vừa Ải, chắc chắn không phải của Phan Huy Chú.

Hai vị khoa bảng Lê Quý Đôn và Phan Huy Chú không thể «phạm trường quy» như vậy được! Cũng may, có vài bằng chứng để «bào chữa» cho hai vị. 

-  Phủ biên tạp lục gọi người Hòa Lan (Hollande) bằng 2 tên: Hoa Lang (tr.64), Ô Lan (tr.55). Hoabị «câm hóa» thành Ô. Giống trường hợp Nam Hoa bị «câm hoá» thành Nam Ô. Chép sai như vậy chỉ xảy ra khi thực dân Pháp đô hộ nước ta.

- Người Pháp phiên âm Hải thành Ai. Hồng Hải biến thành Hongai. Hải Vân thành Ải Vân là chuyện dễ xảy ra. 

- Đại Nam thực lục (chép chuyện các chúa và các vua Nguyễn) của Quốc sử quán triều Nguyễn, và Đại Nam dư địa chí ước biên của Cao Xuân Dục (Bản dịch của Hoàng Văn Lâu, Văn Học, 2003) chỉ chép núi Hải Vân, đèo Hải Vân, cửa biển Hải Vân. Không có tên Ải Vân.

Có thể khẳng định rằng  Phủ biên tạp lục và Lịch triều hiến chương loại chí đã bị người sống dưới thời Pháp thuộc sao chép sai. Núi, đèo, cửa biển nước ta tên là Hải Vân.

-  Nam Ô

Nam Ô, một làng chài lưới, chuyên làm nước mắm, thuộc quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng ngày nay. 

Sau khi chiếm được Việt Nam thực dân Pháp đã nhìn thấy tầm quan trọng của Đà Nẵng và nghĩ ngay đến việc mở đường giao thông giữa Huế và Đà Nẵng. Họ đã tốn nhiều tiền bạc và cả xương máu để làm đoạn đường này (ngày xưa gọi là đường cái quan, ngày nay là Quốc lộ số 1). Năm 1885, đại úy Công binh Besson được cử đi thăm dò, vẽ bản đồ vùng núi Hải Vân. Cùng năm, Camille Paris, một nhân viên của ngành bưu điện, bắt đầu nghiên cứu việc thiết lập đường giây điện báo ( ligne télégraphique) Huế - Đà Nẵng.

Ngày 13/1/1886, Besson viết thư báo với đại úy M***on rằng: (tạm dịch) «Ngày mai tôi sẽ thám hiểm, mục đích tìm một đường bộ đi từ Lăng Cô tới Nam Ô (một trạm chuyển giấy tờ của triều đình Việt Nam trước kia), tránh khỏi phải qua đèo Hải Vân…». Ít lâu sau, Besson bị nghĩa quân Việt Nam giết tại Nam Chơn. Ni- cod được giao trách nhiệm tiếp tục công việc. Nicod không dùng các kết quả đo vẽ của Besson để lại, tự mình thám hiểm vẽ một đường khác. Nhưng, công việc chưa xong thì Nicod bị bệnh. Ông chết trên chuyến tàu trở về Pháp… Đại úy Clavez, đại úy Lesage, trung úy Lafon và đại úy Bois được chỉ định tiếp tục công trình. Đoạn đường bộ và đường xe lửa Huế - Đà Nẵng hoàn thành năm 1918. (H. Cosserat,  La route mandarine de Tourane à Hué, (BAVH), 1-1920 và Le drame de Nam-Chơn, (BAVH), 2-1925).

Hai bài viết của Cosserat chứa đựng nhiều tài liệu, thư từ của các nhân chứng đương thời. Có nhiều đoạn viết liên quan đến Nam Chơn và Nam-Ô, hai trạm chuyển thư từ của triều đình Việt Nam thời trước. Nam-Ô còn được gọi, được ghi trên mấy tấm bản đồ là Nam-Hô, Nam-Ho, Nam-O, Namo. 

Vị trí của Nam Chơn và Nam-Ô, được các nhà thám hiểm cho biết khá rõ ràng: 

- Nam Chơn nằm tại chân đèo Hải Vân, phía Đà Nẵng. 

- Nam Ô cách Nam Chơn tám cây số. Phải qua ba chuyến đò. 

Trạm Nam Chơn ngày xưa nằm tại vùng vụng Nam Chơn ngày nay. 

Còn trạm Nam Ô (hay Nam-Ho) ngày xưa là trạm nào? 

Sách  Đại Nam thực lục chép:

Năm Minh Mệnh thứ 3 (1822), đổi định tên các trạm từ Quảng Đức trở vào đến Hà Tiên trở ra đến Sơn Nam.

(…) Quảng Nam có 7 trạm: Nam Chân, Nam Hoa, Nam Giản, Nam Phúc, Nam Ngọc, Nam Kỳ, Nam Vân.

(…) Nam Hoa sau đổi là Nam Ổ.

(Quốc sử quán triều Nguyễn,  Đại Nam thực lục, tập 2, Giáo Dục, 2004, tr. 234-235).

Trạm Nam-Ô (hay Nam-Ổ) ngày xưa tên là Nam Hoa.  Đại Nam thực lục không nói rõ việc đổi tên xảy ra năm nào. Có thể suy đoán được không?

Năm 1822 vua Minh Mệnh mới đặt tên Nam Hoa. 

Sách  Đại Nam thực lục, đệ nhị kỉ (thời Minh Mệnh) được Phan Thanh Giản soạn xong năm1861 (dưới thời Tự Đức). Trong sách có chép câu Nam Hoa sau đổi là Nam Ổ. Như vậy thì Nam Hoa được đổi thành Nam Ổ trong khoảng 1822 - 1861. Kết luận cần được bàn thêm.

Ngày 3 tháng 3 năm 1886, thiếu tá Touchard viết thư cho tướng Prudhomme: (dịch) 

“Trung uý Malglaive đang đóng tại Nam Tung (Nam Chơn) dưới sự bảo vệ của tàu “Pluvier”. Chiều nay, tôi cho 30 người đi theo trung úy Gimard đến ngủ tại Nam-Ho để sáng mai cùng quan của Tourane đi thăm dò và điều tra tại mấy làng lân cận”. ( BAVH, 2-1925).

Cùng năm 1886, bác sĩ Hocquard cũng tổ chức một chuyến đi từ Tourane (Đà Nẵng) ra Huế. Dọc đường ông có ghé nghỉ tại trạm «Nam-Ho». Tên Nam-Ho được Hocquard dùng 5 lần. Philippe Papin chú thích Nam-Ho là làng Nam Ổ (ngày nay gọi là Nam Ô) nằm về phía tây vịnh Đà Nẵng. (Docteur Hocquard,  Une campagne au Tonkin, Édition présentée et annotée par Philippe Papin, Arléa, 1999, tr. 572-574).

Thư từ của thiếu tá Touchard, của tướng X***, một tấm bản đồ của ngành Cầu Đường ( Service des Ponts et Chaussées), (BAVH, 1-1920, tr. 106-107), và ghi chép của Hocquard là những tài liệu chính xác để khẳng định rằng năm 1886 tên Nam-Ho vẫn còn được dùng. Nhưng cùng lúc, Besson và mấy người khác lại dùng tên Nam-Ô. Vậy, Nam-Ho và Nam-Ô, tên nào đúng, tên nào sai? Như đã nói ở phần trên, người Pháp rất ít khi phát âm chữ h đứng đầu một từ. Cũng vì thế mà không bao giờ người Pháp lại viết thêm chữ h vào một từ vốn đang không có. Besson và nhiều người khác không phát âm chữ h. Nam-Ho trở thành Nam-Ô là điều dễ hiểu, thường xảy ra. Ngược lại, Hocquard, Touchard, bản đồ, viết thừa chữ h vào tên Nam-Ô, khiến Nam-Ô trở thành Nam-Ho, là điều không thể xảy ra.

Nói tóm lại, mấy tài liệu của Touchard, của Tướng X***, và của Hocquard là bằng chứng đáng tin để kết luận rằng năm 1886 tên trạm Nam Hoa vẫn còn. Nam Hoa bị phiên âm sai, viết sai thành Nam-Ho. Besson viết sai thành Nam Ô. Người Pháp phát âm Nam-Ho và Nam-Ô giống nhau. Chỉ vì “h câm”. 

Sách  Đại Nam thực lục được soạn xong năm 1861. Tức là 25 năm trước khi Besson đưa ra tên Nam-Ô. Vì vậy, câu Nam Hoa sau đổi là Nam Ổ chắc chắn không phải là của Phan Thanh Giản. Câu này đã được người đời sau (thời Pháp cai trị) thêm vào.

Ngán cho cái mũi vô duyên 

Câu thơ Thi Xã, con thuyền Nghệ An 

Người ta chế diễu con thuyền Nghệ An nặng mùi nước mắm. Nhưng chưa thấy ai khen con thuyền Nam Ô đậm mùi… văn hoá Pháp! 

-  Hòn Gai

Hòn Gai (Từ điển  Larousse (1986) viết là Hôn Gai, Hongay) thuộc tỉnh Quảng Ninh, được nhiều người biết tên từ ngày có Công ti than Bắc kì của thực dân Pháp (Société Française des Charbonnages du Tonkin) đến khai thác than đá.

Tên Hòn Gai rất quen thuộc này gốc gác ra sao? 

Nước ta nằm cạnh Thái Bình Dương, có rất nhiều đảo, cù lao, hòn… vô số hòn. Hòn Chồng, hòn Chén, hòn Phụ Tử, hòn Vọng Phu, hòn Khoai Lang, hòn Con Trâu, hòn Mái Nhà… Thông thường thì hòn là một hòn đảo hoặc một hòn núi nhỏ. Trừ vài hòn như Hòn Gai, Hòn Đất (tỉnh Kiên Giang), không phải là đảo, cũng không phải là núi. 

Tên Hòn Đất bình dân như Cục Đất hay Viên Đất. Dễ hiểu. Không có gì để bàn. Còn Hòn Gai? Chẳng lẽ lại lấy gai kết thành hòn để chơi như trò đánh còn, đánh phết hay… đá cầu mây? Mù mờ hơn nữa là Hòn Gai có lúc còn được gọi là Hồng Gai. Cụ Phan Khôi có bài thơ  Hồng gai(Hồng nào hồng chẳng có gai, Miễn đừng là thứ hồng dài không hoa…) nhưng Hồng gai của Phan Khôi không dính dáng gì với thành phố Hồng Gai. Hòn Gai hay Hồng Gai dứt khoát không có nghĩa là một mớ gai được kết thành… hòn, hay một cái gai màu hồng. Vậy Hòn Gai là cái gì?

Báo  L’Illustration, ngày 28 tháng 4 năm 1883, có bài viết về tình hình tại Bắc Kì, cho biết quyết tâm của Henri Rivière: «La position de Hong-Hay, dans la baie de Along dut également être occupée». Vị trí Hong-Hay trong Vịnh Hạ Long cũng cần phải được chiếm đóng). (Les grands dossiers de L’Illustration, Le livre de Paris, 1993, tr. 60).

Bản đồ ngày xưa do người Pháp vẽ ghi là Hong Hạ. Hòn Gai cũng nằm trong Vịnh Hạ Long. Vậy, Hong-Hay hay Hong Hạ có phải là Hòn Gai không? 

Câu hỏi này được Eugène Langlet trả lời một cách gián tiếp: Hongay:  hông: rose, rouge ; hai: mer -- endroit où la mer est rouge. (Hongay là Hồng Hải, nơi đây nước biển màu đỏ). (Eugène Langlet, Le peuple Annamite, Berger-Levrault, 1913, tr. 297).

Giải thích của Langlet thật bất ngờ. Hongay tiếng Việt là Hồng Hải. Tiếc rằng Langlet không cho biết hai điều: 

- Địa danh Hồng Hải (báo  L’Illustration viết là Hong-Hay) có hay không?

- Nếu địa danh này có thì tại sao Hồng Hải (Hong-Hay) lại trở thành Hongay? 

1- Thành phố Hạ Long ngày nay có phường Hồng Hà, phường Hồng Hải và phường Hồng Gai ( Tập bản đồ hành chính Việt Nam (nxb Bản Đồ, 2003, tr. 22). Rõ ràng Hồng Hải là một địa danh có thật. Ngày xưa đã được Langlet nói đến và ngày nay vẫn còn tồn tại. Phường Hồng Hà nằm tại cửa sông. Nơi đây nước sông màu hồng. Giống nước sông Hồng của Hà Nội. Phường Hồng Hải nằm cạnh bờ biển. Nơi đây nước biển màu hồng, màu đỏ như Langlet cho biết. Hồng Hải được báo L’Illustration viết là Hong-Hay, bản đồ ghi là Hong Hạ.

2- Địa danh Cao Hải được người Pháp phiên âm là Koua-Hay, Koua-Ha, Kau-Ai. Chữ Hải được phiên âm là Hay, Ha, Ai (hiện tượng h câm) ((H. Cosserat,  La route mandarine de Tourane à Hué, Bulletin des Amis du Vieux Hue (BAVH), 1-1920). Hồng Hải được phiên âm là Hong-Hay, Hong-Ai.

3- Tiếng Pháp đa âm. Người Pháp có thói quen hay ghép liền nhiều từ Việt Nam có hai âm tiết như Hano, Hạphong, Danang, Sạgon, cagna (cái nhà), conga (con gái), v.v.. Vì thế mà Hong-Ai được ghép liền thành Hongai. 

Năm 1883, Hồng Hải được báo  L’Illustration viết khá đúng là Hong-Hay. Tuy nhiên, Hong-Hai hay Hong-Hay phải «hát» trước, «hát» sau. Hát hai bè khó quá. Chi bằng bỏ một chữ h, rồi ghép liền hai từ thành Hongai hay Hongay. Dễ dàng mà lại… du dương. Thông thường, từ Hải phiên âm ra tiếng Pháp phải viết bằng chữ i tréma (như Hạ của Hải Phòng). Để tránh phiền phức, có thể tạm thay i tréma bằng y. Như trường hợp Yên Bái được viết là Yen-Bay, Móng Cái là Mong-Cay. Có người muốn tiếng Việt nói là Yên Báy, Móng Cáy cho đúng… như Tây!

Người Pháp gọi sai, viết nhầm Hồng Hải thành Hongai. Người Việt đương thời lại lầm tưởng Hongai là tiếng Pháp, đã nhanh nhảu… phiên âm sang tiếng Việt thành Hòn Gai (chữ g của Hong bị đưa sang từ sau), thậm chí thành Hồng Gai (chữ g thay cho chữ h câm). Tên Việt bị Pháp bóp méo đã đành. Tên Pháp lại được người Việt sửa sai… sai thêm một lần nữa. Thế là…  lợn lành chữa thành lợn què. Chính người Việt đã tiếp tay thực dân, nhào nặn Hồng Hải thành Hòn Gai, Hồng Gai.

Hồng Hải là tên cha ông ta đặt ra. Một địa danh bị thời cuộc làm cho biến tướng. Cũng may là ngày nay tên Hồng Hải vẫn còn, vẫn giữ được bản sắc Việt Nam. Nhờ có phường Hồng Hải chúng ta mới biết Hồng Gai là… một phường Tây lai. 

Cứ đinh ninh phen này chỉ  vác ngà voi giùm cho lịch sử, địa lí. Không ngờ lại vác cho cả ca dao! Trẻ con đôi khi bị người lớn dạy «hát» sai.

«Hát» hay không «hát»? Câu hỏi thật là… dấm dớ!

                                                                                      

~::Trích Dẫn nguyên văn từ Hoa Hạ Tiếng Việt dễ mà khó, khó mà dễ!!! Ngày xưa tôi cứ nghĩ là Tiếng Việt không có gì khó, vì đối với tôi cái khó khăn nhất là không biết được chữ nào có dấu hỏi hay dấu ngã thì tôi đã có cách tránh né, mỗi khi viết thay vì bỏ dấu hỏi hoặc dấu ngã rõ ràng, dấu ngã nằm ngang, dấu hỏi thẳng đứng , tôi viết dấu nằm nghiêng, nghĩa là một dấu nằm lưng chừng giữa hai dấu hỏi, ngã, thế là xong, người đọc tự hiểu lấy! Không ngờ từ ngày có máy điện tính, người ta không viết tay nữa, gõ chữ trên bàn phím không có cái dấu lơ lững giữa dấu hỏi và dấu ngã! Bó tay, ân hận đã không chịu học hành đàng hoàng, bây giờ vừa viết vừa tra tự điển! Ngôn ngữ là do con người tạo nên, theo thời gian, không gian và theo nhu cầu của con người mà biến đổi không ngừng, , thay vì sáng tạo chữ mới dễ hiểu, chính xác hơn, ngày nay người ta không những làm một việc trái ngược, lại còn sử dụng những chữ này một cách bừa bãi, vì vậy nếu không theo dõi thì khó mà hiểu những chữ nghĩa mới. Thí dụ như chữ “bức xúc” tôi đọc thấy hàng ngày trên các bài báo không hiểu ý người viết muốn chuyển đạt điều gì. Trích: - Uyên Linh xuất hiện trong trang phục áo ba lỗ và quần rách, khiến nhiều người bức xúc. ... Nhưng - Đến trưa cùng ngày, ông Đức tử vong. Người nhà ông Đức cho rằng các y, bác sĩ đã lơ là, tắc trách nên đã bức xúc chửi bới, đuổi đánh các y, bác sĩ trong kíp trực. - Tôi bức xúc vì nhiều phụ huynh nghĩ sai về giáo viên lớp 1 (17/09) ... - Qua những bức xúc về tấm ảnh này có người đã nhắc lại chuyện những tấm ảnh xuất hiện vào năm 2010,lễ kỷ ... - Phật giáo đã tỏ ra đáp ứng tích cực những đòi hỏi bức xúc của dân tộc trong ... Trước 1975 chúng ta biết: Bức: Ép buộc, uy hiếp (cưỡng bức, bức bách, ép bức) Xúc: Vội vã, thúc giục, thôi thúc, ( đốc xúc, xúc tiến) Ngày nay hai chữ này được ghép chung và được tự điển “dịch” nghĩa như sau: Bức xúc: Thôi thúc, bứt rứt, hoang mang, bực tức. Bức xúc: Dồn nén, bực tức. (Thư Viện Việt Nam Toàn Cầu) Mời mọi người đọc thử một đoạn trích đăng trên báo coi tác giả muốn chia sẻ những cảm xúc nào với người đọc. Trích: …..... Bức xúc với tình trạng chợ cóc tự phát xâm lấn khu dân cư Đơn kiến nghị bày tỏ bức xúc của người dân trong khu vực chợ tự phát xâm lấn gửi các cơ quan chức năng. Chị Nguyễn Thị Lan, một người dân trong khu dân cư bị ảnh hưởng bức xúc: “Một buổi sáng, chúng tôi chợt bị đánh thức bởi những âm thanh chợ búa huyên náo. Mở cửa nhà thì giật nảy mình không biết từ đâu hàng chục các quầy hàng từ đâu đổ đến xếp kín dọc các ngõ phố. Khi chúng tôi phản đối việc họ ngang nhiên xếp hàng ngay trước cửa nhà tôi bày bán thì có người dẹp né sang một bên rồi ngồi ì lại, một số người con quay sang to tiếng chửi bới. Hầu hết các hộ gia đình ở đây đều là công chức nhà nước nên không muốn đôi co với những người buôn bán nên dù bức xúc cũng đành đóng cửa im lặng”. Đặc biệt, điều khiến những hộ dân trong các khu dân cư bị xâm lấn bức xúc nhất là khu dân cư vốn yên bình, hiếm bao giờ có sự to tiếng với nhau vậy mà chỉ từ khi xuất hiện chợ tự phát từ sáng đến trưa, khu phố yên tĩnh bị phá vỡ bởi những tiếng văng tục, cự cãi inh ỏi. Sau buổi họp chợ, rác rưởi bủa vây ngập ngụa các ngõ phố. Ô tô thì toát mồ hôi không lách được vào trong khiến các vụ va chạm liên tục xảy ra. Trao đổi với PV Dân trí, ông Trần Trí Anh - Phó chủ tịch UBND phường Ô Chợ Dừa cho biết: “UBND phường Ô Chợ Dừa đã nhận được những kiến nghị bày tỏ bức xúc của người dân về tình trạng chợ cóc tự phát xâm lấn ảnh hưởng đến đời sống của người dân. … Chúng ta có rất nhiều chữ để diễn tả chân thật tình trạng vui, buồn, giận như: Lo lắng, bối rối, ưu tư, bực bội, trăn trở rất nhiều, dằn vặt, bức rứt, khó chịu, bồn chồn, không an tâm, đau lòng , đau đớn, lo âu, xót xa, xót dạ, căm giận, giận dữ, phẫn uất, chê trách, phiền hà, áy náy, căng thẳng, e ấp, háo hức, ngậm ngùi, ngột ngạt, trăn trở, mừng, lo ,sợ, nôn nao, thôi thúc, thúc giục, gấp gáp, cần kíp, cần giải quyết gấp, v.v. Cảm xúc thay đổi tùy theo tình huống, tùy theo tính khí của mỗi người, người viết thay vì tùy lúc, tùy việc, tùy người mà sử dụng những từ ngữ phù hợp các tình huống, ở đây cả ½ bài viết ai ai, lúc nào cũng chỉ có một cảm xúc “bức xúc” như nhau. Phải chăng ngày nay người ta có xu hướng dùng một chữ chung chung cho mọi cảm xúc, con người ngày nay đã biến thành người máy (robot) hết rồi sao mà mọi người chỉ có cùng một phản ứng giống nhau vậy??? Cứ theo cách này thì tiếng Việt thật là dễ, thay vì phải biết phân biệt, đắn đo chữ nghĩa để diễn tả uyển chuyển cái cảm xúc của người trong cuộc một cách rõ ràng, ngày nay chỉ cần một chữ lập đi lập lại. Theo đà tiến triển nầy một ngày nào đó chữ nghĩa chỉ còn lại khoảng chừng vài chục ngữ vựng, khỏi sợ lỗi chính tả cũng chẳng cần đến tự điển nữa, và chúng ta sẽ có (một đoạn của) bài hát “Giọt Mưa Trên Lá” như sau: …… Giọt mưa trên lá bức xúc, bức xúc, Bức xúc, bức xúc , em (anh) biết yêu lần cuốị Giọt mưa trên lá bức xúc, bức xúc , Bức xúc, bức xúc, anh (em) biết yêu lần đầu Giọt mưa trên lá thấp thoáng, bức xúc Bức xúc, đợi chờ, xa cách nhau vài giờ Giọt mưa trên lá dĩ vãng xa xôi Sớm tối bức xúc , xa cách nhau một đờị Ù u u ú ! Ù u u ú ! Ù u u ú ! Ù u u ú ! Bản chính: …. Giọt mưa trên lá bối rối, bồi hồi, Ráo riết, miệt mài, em (anh) biết yêu lần cuốị Giọt mưa trên lá bỡ ngỡ, xôn xao, Cuống quít, dạt dào, anh (em) biết yêu lần đầu Giọt mưa trên lá thấp thoáng, bơ vơ Khép nép, đợi chờ, xa cách nhau vài giờ Giọt mưa trên lá dĩ vãng xa xôi Sớm tối bùi ngùi, xa cách nhau một đờị Ù u u ú ! Ù u u ú ! Ù u u ú ! Ù u u ú ! - Tiếng Việt khó hay dễ, phong phú hay nghèo nàn,? - “Bức xúc”! nguồn TVTC

Hoa Hạ ơi,
Lang thang du ngoạn lâu nay chắc vui lắm ?
Chào mừng Hoa Hạ  "dzìa" nhà  !
Cám ơn những bài sưu tầm giá trị của Hoa Hạ . Tình trạng văn chương...văn hóa...văn học, v.v...  tại VN hiện nay , với chủ đề của Hoa Hạ "Tiếng Việt dễ mà khó, khó mà dễ !!! " , có lẽ MK phải chọn ... 1 vế thôi (hỏng được nói "người ta" cực đoan à nha ) :

"Dễ mà khó...quá !" .

Thân ái,