Trước khi về Sài Gòn chơi, tôi đã tự nhủ với lòng mình rằng là sẽ ngồi viết một bài về thành phố này bởi như bao nhiêu người yêu mến Sài Gòn, tôi luôn có cảm xúc mãnh liệt và một tình yêu đặc biệt mỗi lần nghĩ về Sài Gòn, đọc về Sài Gòn, nghe về Sài Gòn, và đến Sài Gòn.

Ấy thế mà suốt thời gian ở trong Sài Gòn, tôi lại không thể nào ngồi xuống viết mấy dòng.

Tôi đã từng nghĩ là buổi sáng trước khi tôi bay trở ra Hải Phòng, tôi sẽ vác cái iPad Pro này ra quán cafe Ciao để viết rồi đến giờ thì tôi sẽ ra Tân Sơn Nhứt để bay về Hải Phòng. Nhưng tôi lại không làm như thế. Chẳng phải vì tôi không có cảm xúc để viết mà là vì chính Sài Gòn đã rù quến tôi đến mức tôi chỉ muốn ở lại đến lúc tôi quay trở lại Mỹ thôi.

Cái tình cảm của người Sài Gòn, cái tính cách của Sài Gòn, cái bản chất của Sài Gòn, sự đáng yêu của Sài Gòn, sự xô bồ của Sài Gòn, và màn đêm của Sài Gòn cũng như là vô vàn những thứ khác của Sài Gòn đã đưa tôi vô một cái màng tơ không thể nào thoát ra được và tôi cũng chẳng muốn thoát ra. Tại sao chớ? Bởi tôi đã được đắm chìm trong cái đẹp của Sài Gòn cơ mà.

Buổi sáng hôm đó, tôi quyết định để đồ đạc lại khách sạn để tự mình đi bộ từ khách sạn ra quán cafe Ciao. Hên là lần nào vô Sài Gòn, tôi cũng được ưu tiên ở Quận 1 nên việc di chuyển ra những chỗ iconic của Sài Gòn rất dễ dàng. Dù tôi chưa từng một lần đến quán cafe Ciao trước đây, nhưng tôi lại có cảm giác rằng, nơi đây vào những năm 90 của thế kỷ trước, đã từng có rất nhiều những tâm hồn lãng mạn đã từng đến đây để viết văn, để sáng tác những nhạc phẩm để đời, để vui vẻ với bạn bè cùng giới, để tán gẫu với nhau về một câu chuyện nào đó qua những tách cafe mang đậm chất Ý trong đó.

Cafe Ciao đâu chỉ là nơi bán cafe đâu. Đó còn là một quán ăn và một quán bar nữa. Đồ ăn ở Ciao rất ngon và hạp khẩu vị của các thực khách, dù đó là những thực khách khó tánh nhứt. Ciao đã từng nói lời chia tay với Sài Gòn một thời gian để tu sửa lại. Tôi đã tò mò search coi xem hồi trước Ciao nó ra sao. Tôi hoàn toàn choáng ngợp với vẻ bề ngoài của Ciao. Một toà nhà sơn màu vàng mang hơi hướng vintage.

Quán Ciao được bao phủ bởi màu đỏ. Bên trong, Ciao được trang trí hơi hướng của thập niên 80, 90. Khi nhìn qua những hình ảnh của Ciao trước kia, tôi có thể tưởng tượng nơi đây đã từng náo nhiệt ra sao, từng sôi động thế nào, và từng yên tĩnh đến lạ. Ciao đã thay đổi để phù hợp hơn với thời đại. Nhưng dù có thay đổi thế nào đi chăng nữa, tôi vẫn thấy Ciao không hề mất đi cái bản chất của nó. Vẫn là cái nét vintage, không gian lãng mạn, vibe an yên qua những bản nhạc jazz, và ly cafe với dĩa đồ ăn sáng chào đón tôi vào khung cảnh đó. Tôi ngồi cạnh cửa sổ hướng ra đại lộ Nguyễn Huệ.

Tôi ngắm nhìn dòng người vội vàng bước qua cùng với những chiếc xe nối đuôi nhau chạy bon bon trên đường. Tôi không mang chiếc iPad Pro của mình đi cùng vì tôi muốn dành chút thời gian cuối cùng ở Sài Gòn để yêu thêm một chút nữa thôi. Như thể tôi là một người con của Sài Gòn vậy. Tôi ngồi suy nghĩ bên ly cafe phin trong lúc nó đang chảy. Ánh mắt tôi nhìn ra đại lộ Nguyễn Huệ và nhớ lại xem một tuần qua mình đã làm gì ở mảnh đất Sài Gòn này.

Kể ra mà nói, một tuần ở Sài Gòn đối với tôi là không đủ bởi trong một tuần đó, tôi còn đi xuống 4 tỉnh miền Tây: Cần Thơ, Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng. Lần nào cũng có hứa hẹn với Sài Gòn là sẽ ở lâu hơn một chút để ôm trọn thành phố này vô vòng tay và lưu giữ lại trong trái tim của mình nhưng lại chẳng bao giờ làm được cả. Buồn quá trời luôn! Dân Hà Nội hay nói rằng Hà Nội không vội được đâu bởi kiểu gì thì kiểu, Hà Nội cũng sẽ đợi bạn bằng cách này hay cách khác mà thôi.

Còn với Sài Gòn, một thành phố chẳng bao giờ chịu đứng yên một chỗ, lúc nào cũng muốn chuyển mình để theo kịp thời đại và để đón những thị dân vô đây lập nghiệp và làm việc, nó không thể đợi mình được, dù muốn dù không. Lần này về Sài Gòn đã thay đổi rồi mai đây, Sài Gòn sẽ còn phải thay đổi nữa. Chỉ là bản thân của một đứa yêu Sài Gòn như tôi sẽ tìm cách lưu giữ những hình ảnh đẹp và những kỹ niệm về Sài Gòn trong trái tim của mình mà thôi. Những con đường, những đại lộ, những chỗ thân quen, những tụ điểm bậc nhứt, những nơi định hình lên thành phố xinh đẹp này, những quán cũ rồi cũng sẽ trở thành ký ức trong mỗi trí óc của người Sài Gòn và những kẻ si mê Sài Gòn như tôi.

Tuy nhiên, mọi người có biết cái gì của Sài Gòn sẽ không bao giờ thay đổi không? Chính là bản chất của Sài Gòn. Người làm cho tôi yêu mảnh đất Sài Gòn này đó chính là nhà báo MC Trác Thuý Miêu, một người si mê và yêu Sài Gòn bất chấp. Cô là một người lưu giữ những ký ức và những câu chuyện về Hòn Ngọc Viễn Đông. Cô sành sõi trong mọi câu chuyện về Sài Gòn, kể cả những câu chuyện mà chính những thị dân Sài Gòn chánh gốc còn chẳng biết nữa mà.

Năm 2022, tôi mua cuốn Vọng Sài Gòn của cô để đọc. Chỉ trong vòng một tuần ở Sài Gòn, tôi đã đọc xong và đến bây giờ mỗi lần có cơ hội là tôi lại lôi ra đọc ngấu nghiến như những đứa nhóc lúc nào cũng chỉ biết đọc truyện tranh thôi. Cuốn Vọng Sài Gòn như cái tên của nó là vọng về quá khứ để kể chuyện cho người ta về một Sài Gòn xưa nhưng không cũ, về một Sài Gòn với những câu chuyện chắc chỉ kể cho nhau trong những lúc trà dư tửu hậu, về một Sài Gòn khi đêm xuống, về một Sài Gòn để nhớ, và về một Sài Gòn đã từng trải qua những cuộc bể dâu của thời đại để kiến tạo nên một Sài Gòn như bây giờ. Tất cả đều được kể qua góc nhìn của một người con Sài Gòn chánh gốc, Trác Thuý Miêu.

Đọc từng dòng văn một, tôi cảm giác như Sài Gòn đang hiện ra ngay trước mắt tôi vậy đó và tôi ước gì có một cỗ máy thời gian có thể đưa tôi ngược về quá khứ để sống trong thời hoàng kim của Sài Gòn. Khác với những tác giả khác như Phạm Công Luận, Cù Mai Công, cụ Vương Hồng Sển, Lê Văn Nghĩa, Đàm Hà Phú, là họ đi sâu vào lịch sử văn hoá và thị dân Sài Gòn cùng với những tản văn và những câu chuyện vô cùng sâu sắc và độc đáo, thì nhà báo Trác Thuý Miêu lại chọn cách viết về kỷ niệm. Cô tránh xa những thứ vốn dĩ đã quá quen thuộc với biết bao nhiêu người để tập trung vô những dòng cảm xúc của cô, tình yêu của cô, và nỗi niềm của cô về Sài Gòn.

Đó là những câu chuyện về tà áo dài, về gói mì tôm, về cải lương, về thoại kịch, về món ăn, về những con đường, và nhiều hơn thế nữa. Mỗi một chương là một kỷ niệm, và mỗi một kỷ niệm là một câu chuyện mà chỉ có Trác Thuý Miêu mới có thể kể cho người ta nghe. Nghe câu này thì có vẻ như là sáo ngữ nhưng Trác Thuý Miêu làm cho người ta yêu Sài Gòn hơn và si mê Sài Gòn một lần nữa.

Ngay từ trang đầu tiên, Trác Thúy Miêu đã thẳng thắn nhận xét rằng Sài Gòn là một ả đàn bà. Tôi không bao giờ có thể quên được những lời này. “Dù phong trần hải hồ quảng giao và hào sảng đến đâu, Sài Gòn, với bản chất phù phiếm nhẹ dạ cả lòng ấy, với lòng phù thịnh những đãi suy hồn hậu đó, khi như nhân tình, như hồng nhan tri kỷ, có khi lại như những bà thím bà má Nam Bộ xởi lởi nơi những nếp gia kiếp thưa mà lu nước mưa luôn đầy mát lòng người lỡ bộ.” Chao ôi, sao cái câu văn đó nó hay mà nó tình cảm thế không biết?

Nhưng khi mới đầu tôi đọc câu văn đó, tôi hoàn toàn không hiểu được tại sao Trác Thuý Miêu lại ví Sài Gòn như một ả đàn bà. Kể cả khi đọc rất nhiều lần cuốn Vọng Sài Gòn, tôi cũng chưa thể hiểu hết được những lớp lang ý nghĩa khi Trác Thuý Miêu “cố tình” nói đặt giới tính cho Sài Gòn. Phải đến khi tôi quay trở lại Sài Gòn, tôi mới hiểu được câu nói của cô.

Quả đúng là như vậy, Sài Gòn là một ả đàn bà. Tại sao lại không cơ chớ khi nàng có thể chào đón bất kỳ ai đến với nàng nhưng không phải ai cũng có thể nhận được tình yêu của nàng?

Nàng có thể thay đổi cuộc đời của những gã trai mặt non choẹt, chân ướt chân ráo vô Sài Gòn lập nghiệp. Và nàng cũng có thể quay lưng lại với những ai không biết chân quý nàng để rồi họ phải ngậm ngùi ca “cho rất nhiều, nhưng nhận chẳng có bao nhiêu.” Hay đôi khi cũng là những bà má, bà thím “xởi lởi” chào đón những cư dân mới vô đây, đối đãi nhẹ tay với họ khi chẳng may họ xa cơ lỡ vận, rộng lòng tha thứ cho những ai trót lầm đường lạc lối, và chào đón bất cứ ai đã rời xa để trở về.

Giới tính của Sài Gòn phải là đàn bà, không thể nào là đàn ông được. Mọi người có biết tại sao không? Bởi người đàn ông, cho dù đứng trước mọi khó khăn thách thức nào, hay bất kỳ cuộc chuyển mình nào cũng sẽ luôn luôn đứng vững, mạnh mẽ trước thời cuộc. Họ phải biết đưa ra những quyết định nhanh chóng trước mỗi sự việc, cho dù đó là những quyết định sai lầm. Còn với người đàn bà, người ta thường hay nói rằng phận gái 12 bến nước, biết bến nào trong bến nào đục. Người đàn bà bị đóng đinh bởi một vòng tròn “tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử.”

Cho dù ở bất kỳ thời đại nào, người đàn bà luôn giỏi hơn đàn ông rất nhiều. Bạn thử nhìn coi có ai chịu đựng giỏi bằng người đàn bà không? Có ai chịu nhiều đau khổ của cuộc đời bằng người đàn bà không? Có ai nhẫn nhục bằng người đàn bà không? Có ai yêu da diết bằng người đàn bà không? Có ai chấp nhận thay đổi bản thân để hợp với thời cuộc không?

Và có ai bao dung bằng người đàn bà không? Họ là những bà mẹ, những người người vợ, những bà dì, bà thím, những nhân tình quyến rũ. Sài Gòn quả là hiện thân của người đàn bà.

Trải qua bao nhiêu biến động của thời cuộc. Từ thời mới khai sanh ra Sài Gòn cho đến những năm tháng chiến tranh khốc liệt. Từ thời kỳ vàng son, hoàng kim của Hòn Ngọc Viễn Đông cho đến những năm đói khổ sau chiến tranh. Từ thời kỳ đổi mới để vươn mình theo kịp thời đại cho đến sự chuyển mình hoàn toàn mới mẻ. Sài Gòn đã biết bao lần thay da đổi thịt, thay đổi những bộ váy để có thể phù hợp đón tiếp những thị dân mới. Sài Gòn đã phải gánh chịu những thứ mà đáng lẽ nàng không đáng phải trải qua. Sài Gòn oằn mình chống chế trước những khắc nghiệt của thời cuộc.

Sài Gòn chịu đựng những đắng cay tủi nhục ở những thời điểm dường như chính bản thân nàng đã từng cảm thấy mình không thể tiếp tục được nữa. Sài Gòn phải rũ bỏ những lớp áo cũ để sánh vai với những thành phố lớn trên thế giới chơi dù đó là những thứ đã định hình lên hai chữ Sài Gòn. Sài Gòn phải bắt buộc liên tục thay đổi bản thân, chuyển mình giữa vũ bão để cùng hội nhập và phát triển.

Trước sự đổi thay của thời cuộc đó, Sài Gòn không bao giờ bỏ rơi thị dân nơi đây. Hãy nhìn xem! Sài Gòn vẫn giữ nguyên bản chất của nàng rằng nàng vẫn luôn mở rộng vòng tay để chào đón bất kỳ ai. Nói Sài Gòn chảnh khi không mang lại thành công cho những người vô đây lập nghiệp là không đúng chút nào cả.

Đã nói rồi, Sài Gòn đâu chỉ là một người tình đâu mà là một người mẹ, người dì, người thím, người bà nữa mà. Người mẹ lúc nào cũng yêu thương con của mình. Người bán lúc nào cũng yêu cháu của mình. Vậy thì khi trắng tay ở mảnh đất này, Sài Gòn vẫn luôn mở rộng vòng tay để ôm lấy những ai chẳng may sa cơ lỡ vận mà. Bạn vẫn có thể tiếp tục ở lại Sài Gòn, bắt đầu lại từ đầu ở Sài Gòn, và trở thành người Sài Gòn mà. Người ta thường hay nói với nhau rằng “khi vui thì vỗ tay vào, đến khi hoạn nạn thì nào thấy ai.”

Nhưng Sài Gòn sẽ không bỏ rơi bất kỳ ai cả. Bạn có thể đến rồi ghé tạm một chút và sau đó bỏ đi. Sài Gòn vẫn đứng đó chào đón bạn bất cứ lúc nào bạn muốn tìm về. Bạn có thể ở lại nếu Sài Gòn mang đến cho bạn sự thịnh vượng và hạnh phúc. Sài Gòn sẽ là một người tình của bạn bởi chính sự quyến rũ của Sài Gòn đã đưa bạn vô cõi mộng. Như nhạc sĩ Phạm Duy từng viết “tôi đang mơ giấc mộng dài, đừng lay tôi nhé cuộc đời chung quanh.” Sài Gòn thật là đa dạng và phong phú. Nàng có thể trở thành bất kỳ ai tuỳ vào người đặt chân đến nơi đây.

Sài Gòn lúc nào cũng đáng yêu như vậy đó. Một người đàn bà chung thuỷ với bất kỳ ai và cũng sẵn sàng che chở cho ai muốn thành một người của Sài Gòn. Sài Gòn cũng giống như Paris của Pháp hay New York của Mỹ vậy đó. Tinh hoa hội tụ. Nhưng Sài Gòn còn hơn như thế nữa.

Danh tính của Sài Gòn là một người đàn bà là quá hiển nhiên rồi. Nhưng Sài Gòn là ai trong mắt mọi người thì hãy để chính bản thân mọi người hãy tự tìm một câu trả lời chính đáng nhất dành cho mình bởi chỉ có như vậy thì những ai yêu Sài Gòn mới có thể thêm yêu mảnh đất này nhiều hơn thôi.

Dorian Nguyễn

Sài Gòn - ‘người đàn bà đa nhân cách’

Anh Phước chuyển